Γράφει η Λεμονιά Μορόμαλου
Πολλά χρόνια πριν, είχα διαβάσει ένα άρθρο στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» με θέμα τις πελατειακές σχέσεις μεταξύ πολιτικών και πολιτών. Κατεδείκνυε ότι ιστορικά, οι σχέσεις αυτές χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν επί εποχής Καποδίστρια το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έκανε τα πρώτα του βήματα. Το σχέδιο ήταν να αποκτήσει η Ελλάδα μια κεντρική κυβέρνηση στα πρότυπα των Ευρωπαϊκών. Αυτό προϋπέθετε ότι οι εξουσίες θα έφευγαν από τα χέρια των προνομιούχων -επί Τουρκοκρατίας- Ελλήνων και θα περνούσαν στα χέρια του κράτους. Οι προύχοντες , όμως, δεν ήθελαν να χάσουν τα προνόμιά τους και σταμάτησαν να θέτουν εμπόδια στην προσπάθεια αυτή, μόνο όταν απέσπασαν την δέσμευση ότι θα διορίζονταν οι ίδιοι αλλά κυρίως τα μέλη των οικογενειών τους σε διάφορες θέσεις στα Υπουργεία και τις Υπηρεσίες που θα έπρεπε να ιδρυθούν. Αργότερα, σε κάποιες εποχές που οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα άλλαζαν συχνά, το ίδιο συχνά απολύονταν και οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι οποίοι πήγαιναν όλοι μαζί και έκλαιγαν σε μια πλατεία στην Αθήνα η οποία στη συνέχεια ονομάστηκε «πλατεία Κλαυθμώνος».
Μετά από χρόνια, κατοχυρώθηκαν τα δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων ώστε να μην απολύονται κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση και να παίρνουν τη θέση τους άνθρωποι του κόμματος που αναδείχθηκε στις νέες εκλογές… Με λίγα λόγια οι υπάλληλοι έγιναν σταδιακά μόνιμοι- κάτω βέβαια από κάποιες βασικές προϋποθέσεις .
……
Οι πελατειακές σχέσεις μεταξύ πολιτών και πολιτικών αποτελούν μακρά παράδοση στην Ελλάδα αλλά κανείς δεν έχει τα κότσια να το παραδεχθεί… Την εποχή που μαθαίναμε αυτά τα γεγονότα στο σχολείο, δεν είχαμε την ωριμότητα να τα κρίνομε ούτε και φρόντισε να μας τα επισημάνει κανείς και να τολμήσει να κάνει την αναγωγή στο σήμερα… Με τον καιρό κιόλας τα ..ξεχάσαμε! Ξεχάσαμε ότι κάποιοι πρόγονοί μας, εμπόδιζαν την δημιουργία Ελληνικού κράτους μετά από τόσο αίμα και 400 χρόνια σκλαβιάς, για να μην χάσουν τα προνόμια, που τους είχαν παραχωρήσει οι Τούρκοι, κυρίως για τους γνωστούς ιστορικούς λόγους της δυσκολίας διοίκησης της απέραντης οθωμανικής αυτοκρατορίας, ή επειδή ήθελαν να εξαργυρώσουν την προσφορά τους στον αγώνα για την απελευθέρωση.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, ήμασταν η χώρα με τους περισσότερους δημόσιους υπαλλήλους στην Ευρώπη αναλογικά με τον πληθυσμό μας. Και τούτο επειδή οι πολιτικοί «πιστοί στην παράδοση» , πάντα αποσπούσαν ψήφους με την υπόσχεση κάποιου διορισμού και μέχρι πρόσφατα την πραγματοποιούσαν κιόλας μέχρι που ο δημόσιος τομέας ξεχείλωσε και όταν η κατάσταση έφθασε στο απροχώρητο μας προέκυψαν οι …εποχικοί ( εκτός από την Τρόικα…)
Για ολόκληρες δεκαετίες ο δημόσιος τομέας είχε καταλήξει να είναι ένα από τα αγκάθια της ελληνικής οικονομίας. Αυτό όλοι το γνωρίζαμε αλλά κάναμε ότι δεν καταλαβαίνομε.
Το τραγικό είναι ότι ενώ το φαινόμενο ξεκίνησε για να μη χαθούν προνόμια, στη συνέχεια εξελίχθηκε διαφορετικά. Τα επόμενα πολλά χρόνια έως πρόσφατα, η ανάγκη ήταν περισσότερο που ωθούσε τους πολίτες να ζητήσουν, με αντάλλαγμα την ψήφο τους ,από κάποιο πολιτικό πρόσωπο να μεσολαβήσει για να εργασθούν στο δημόσιο, και λιγότερο η επιθυμία ή η απαίτηση να βρουν μια «καλή δουλειά».
Και τούτο επειδή οι Έλληνες, σε αντίθεση με τους κατοίκους πολλών χωρών του εξωτερικού, ανέκαθεν αισθάνονταν περισσότερο ασφαλείς εργαζόμενοι στο δημόσιο, όπου δεν θα βρίσκονταν στο έλεος του κάθε επιχειρηματία , ο οποίος θα μπορούσε να αυθαιρετεί επί των εργασιακών, όντας στο απυρόβλητο για τον απλούστατο λόγο ότι «τα είχε καλά» με τους πολιτικούς και μπορούσε να παρακάμψει νόμους και θεσμούς.
Επί πλέον, ο ιδιωτικός τομέας σε όλα του τα μεγέθη, πάντοτε απαιτούσε να είσαι ικανός και ανταγωνιστικός. Αν δεν μπορούσες να ανταποκριθείς, είτε δεν γινόσουν εξ αρχής δεκτός είτε σε περίμενε η απόλυση, σε αντίθεση με τον δημόσιο τομέα όπου δεν υπήρξε ποτέ αξιοκρατία και αξιολόγηση. Μετρούσε το «μέσον» περισσότερο από τα προσόντα. Ο ΑΣΕΠ έφθασε καθυστερημένα… Προηγήθηκαν τα μόρια… και τα… «παράθυρα». Τα τελευταία χρόνια έχομε και τους εποχικούς οι οποίοι – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – είτε περισσεύουν είτε εργάζονται σε κορεσμένο πόστο ενώ θα έπρεπε να εργάζονται σε άλλο! Από πριν όμως παρατηρούνταν το φαινόμενο να υπάρχει κορεσμός σε ορισμένους «ευγενείς»(;) τομείς και ταυτόχρονα να «πάσχουν» από προσωπικό ορισμένοι άλλοι.
Άλλος ένας λόγος που οι Έλληνες επιθυμούσαν πάντα διακαώς να «μπουν» στο δημόσιο είναι ότι εκεί δεν υπάρχει «αφεντικό». Η προστασία που δόθηκε στους δημοσίους υπαλλήλους, ώστε να μην καταλήγουν να κλαίνε, κάθε φορά που άλλαζε κυβέρνηση ,στην πλατεία Κλαυθμώνος, λες και λειτούργησε με τα χρόνια σαν χαπάκι για νωθρότητα και αδράνεια. Είχε παρατηρηθεί άπειρες φορές οι υπάλληλοι να μη δίνουν σημασία στη δουλειά τους, να απουσιάζουν συστηματικά, να χρονοτριβούν, να θεωρούν ότι έχουν «εξουσία» και να την καταχρώνται ή απλώς «να κάθονται».
Ειδικά πριν καθιερωθεί η ηλεκτρονική διακυβέρνηση η οποία στη χώρα μας καθυστέρησε χαρακτηριστικά μέχρι που επιβλήθηκε άρον άρον με την κρίση της πανδημίας, οι υπηρεσίες έμοιαζαν για ανεξήγητο λόγο να είναι γεμάτες από υπαλλήλους, πολλοί από τους οποίους χρησίμευαν απλώς για να βάζουν μια υπογραφή ή σφραγίδα χωρίς καν να ελέγχουν το έγγραφο, ενώ σε κάποιες αλήστου μνήμης εποχές μοιραζόντουσαν το ίδιο γραφείο με κάποιον άλλο συνάδελφο.
Ταυτόχρονα , σε πολλούς τομείς, οι ικανοί και αξιόλογοι άνθρωποι όχι μόνο χάνονταν μέσα στο πλήθος των υπολοίπων, αλλά στο τέλος παραιτούνταν από κάθε παραγωγική διάθεση για να μην εξοβελιστούν από το «σύστημα» που οι πολλοί είχαν δημιουργήσει . «Να μη χαλάσουν την πιάτσα» που λένε…
Ρώτησα πολλές φορές φίλους μου Ευρωπαίους για τον αριθμό των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα στις χώρες τους, κάνοντας ότι δεν ξέρω, ενώ στην πραγματικότητα πληροφορούμαστε από τον Τύπο και από την ίδια τη Βουλή ακόμα ότι αναλογικά με τον πληθυσμό των χωρών αυτών οι συγκεκριμένοι υπάλληλοι είναι πολύ λιγότεροι από τους δικούς μας. «Είναι όσοι χρειάζονται» μου απαντούσαν. «Πάντως όχι πολλοί και δεν είναι μόνιμοι…»
Οι διαδοχικές κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών στην Ελλάδα προσελάμβαναν ολοένα και περισσότερους, ενώ σαφώς γνώριζαν ότι σε λίγο θα φθάσομε στο σημείο το κράτος να τους πληρώνει δανειζόμενο, στερώντας πόρους από άλλους τομείς που τους έχομε πραγματικά ανάγκη και υποχρεώνοντας τους υπόλοιπους πολίτες να τους πληρώνουν με τους φόρους τους. Χωρίς να ελέγχουν την αποτελεσματικότητα, το κόστος και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες .
Αν δεν απεγκλωβιστεί οριστικά η πολιτική μας ζωή από την πελατειακή σχέση πολιτών και πολιτευτών θα παρακολουθούμε από μακριά τους κατοίκους άλλων χωρών να εξέρχονται από τις κρίσεις τραυματισμένοι μεν αλλά πιο δυναμικοί, ενώ εμείς θα κλαίμε πάντα τη μοίρα μας .Όχι απαραίτητα στην πλατεία Κλαυθμώνος…
