Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Η φράση «Xάσαμε τ’ αυγά και τα καλάθια» είναι πασίγνωστη. Τη λέμε για κάποιον που έπαθε ολοκληρωτική καταστροφή ή για κάποιον που τα έχει χάσει και έχει πελαγώσει. Χρησιμοποιείται συχνά, τόσο στην καθημερινή ομιλία όσο και στον δημοσιογραφικό λόγο, ενώ πολύ συχνά ακούγεται σε παραλλαγή: «έχασε τ’ αυγά και τα πασχάλια».
Το 1688 η Αθήνα βίωσε μια καταστροφική έξαρση πανούκλας. Οι νεκροί ήταν χιλιάδες. Όλα τα χωράφια είχαν γίνει νεκροταφεία. Πολλοί Αθηναίοι, για να σωθούν, πήραν τις οικογένειές τους και τράβηξαν σε διάφορα νησιά. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ένας έμπορος αυγών, ο Ιωάννης Ντερτσίνης. Για να μην αφήσει το εμπόρευμά του να χαλάσει, αποφάσισε να πάρει τα αυγά μαζί του.
Έτρεφε την ελπίδα να τα πουλήσει στους νησιώτες που θα συναντούσε. Κατά την διάρκεια όμως του ταξιδιού, Αλγερινοί κουρσάροι επιτέθηκαν στο πλοίο και τους έπιασαν. Όσοι από τους ταξιδιώτες ήταν νέοι και γέροι, κρατήθηκαν αιχμάλωτοι και μεταφέρθηκαν στο Αλγέρι. Τον Ιωάννη Ντερτσίνη, που ήταν γέρος και άρρωστος, τον άφησαν ελεύθερο. Αναγκάστηκε να γυρίσει ξανά πίσω στην Αθήνα.
Φυσικά, πολλοί ενδιαφέρθηκαν να μάθουν για την τύχη των συγγενών τους που ήταν στο πλήρωμα και τον επισκέπτονταν σπίτι του, για να τους πει τα καθέκαστα.
Σε μια Αθηναία, που είχε χάσει τον άντρα της και έκλαιγε σπαρακτικά, ο Ιωάννης Ντερτσίνης τής είπε: «Η αφεντιά σου, κλαις για τον άντρα σου. Αμ, τι να πω εγώ ο κακομοίρης, που έχασα τ’ αυγά και τα καλάθια;», φράση που χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα με αλλοιωμένη όμως σημασία.
Πηγές: https://www.sarantakos.com/, https://el.wiktionary.org
Η εξήγηση αυτή προέρχεται από το βιβλίο «Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις» του Τάκη Νατσούλη.
