Γράφει ο Σταύρος Παπαγιαννάκης
Η παγκόσμια ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών, ιστορικά βασισμένη σε οικονομική ισχύ, στρατιωτική υπεροχή και διπλωματική επιρροή, αντιμετωπίζει σήμερα μια δυσάρεστη πραγματικότητα: η υπερβολική χρήση μονομερών μέτρων, όπως οι δασμοί, ή η επιλεκτική αντιμετώπιση εδαφικών διεκδικήσεων, μπορεί να μετατραπεί σε δίκοπο μαχαίρι. Αν η Ουάσινγκτον επιμείνει να τιμωρεί με δασμούς κάθε χώρα που διαφωνεί με τα συμφέροντά της ή να αγνοεί εδαφικές προκλήσεις από κράτη που θεωρεί «αδύναμα», ρισκάρει όχι μόνο να απομονωθεί διπλωματικά, αλλά και να δημιουργήσει κενά δυνάμενα που θα εκμεταλλευτούν ανταγωνιστικές δυνάμεις, όπως η Ρωσία και η Κίνα.
Η επιβολή δασμών έχει γίνει εργαλείο πίεσης για τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα στην εποχή Τραμπ. Ωστόσο, όταν οι δασμοί χρησιμοποιούνται συστηματικά εναντίον συμμάχων ή οικονομικών ανταγωνιστών χωρίς στρατηγική όραμα, οι συνέπειες είναι καταστροφικές. Για παράδειγμα, οι δασμοί εναντίον της Κίνας το 2018 οδήγησαν σε ανταποδοτικά μέτρα, ζημιώνοντας αμερικανικές επιχειρήσεις και καταναλωτές. Αν αυτή η τακτική επεκταθεί σε περισσότερες χώρες, θα ενισχύσει τη διεθνή αντίληψη ότι οι ΗΠΑ προάγουν έναν «οικονομικό ιμπεριαλισμό», χωρίς σεβασμό στον πολυμερή διακανονισμό διαφορών (π.χ. μέσω του ΠΟΕ). Η Ευρώπη, η Ιαπωνία, ή ακόμα και χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας μπορεί να στραφούν προς εναλλακτικές συμμαχίες ή να ενισχύσουν οικονομικές συνεργασίες με την Κίνα και τη Ρωσία, μειώνοντας τη σημασία του δολαρίου και του αμερικανικού οικονομικού συστήματος.
Παράλληλα, αν η Αμερική θέτει ζητήματα εδαφικής ακεραιότητας χάνει το ηθικό της προβάδισμα. Επιπλέον, αν χώρες που θεωρούνται αδύναμες γίνουν στόχοι εδαφικών διεκδικήσεων από την Ουάσιγκτον τότε η εικόνα της ως «προστάτιδας δημοκρατίας» διαβρώνεται. Αυτό δίνει δικαιολογία σε χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία να προωθούν τις ζώνες επιρροής τους, παρουσιάζοντας τις ΗΠΑ ως υποκριτή.
Ο κύριος κίνδυνος για την Αμερική είναι η δημιουργία ενός πολύ-πολικού κόσμου, όπου η επιβολή μονομερών κυρώσεων ή η έλλειψη συνεπούς διπλωματίας οδηγεί σε συμμαχίες εκτός Δύσης. Η Κίνα, με πρωτοβουλίες όπως η Belt and Road, και η Ρωσία, με ενεργό ρόλο σε συρράξεις όπως στην Ουκρανία ή τη Συρία, προωθούν νέους κόμβους ισχύος. Αν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να απομονώνονται, θα επιταχυνθεί η μετατόπιση ισχύος προς την Ασία και τις αναδυόμενες δυνάμεις π.χ. Ινδία, Βραζιλία.
Συμπέρασμα
Για να διατηρήσει την ηγεμονία της, η Αμερική πρέπει να αποφύγει την τάση για μονομερείς λύσεις και να επανενταχθεί σε πολυμερείς μηχανισμούς συνεργασίας. Η υπερβολική χρήση δασμών ή η επιλεκτική ηθική σε εδαφικές συγκρούσεις δεν είναι βιώσιμη στρατηγική. Σε έναν κόσμο όπου η Κίνα και η Ρωσία προσφέρουν εναλλακτικές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κινδυνεύουν να μετατραπούν από «αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη» σε έναν παίκτη μεταξύ πολλών, με όλες τις γεωπολιτικές και οικονομικές συνέπειες που αυτό συνεπάγεται.
