ΒΙΒΛΙΟΤΑΞΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ
Γράφει και επιμελείται η δρ Αγγελική Μαστρομιχαλάκη, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ… Λίγα λόγια
Το περιβάλλον μέσα από τη λογοτεχνία για παιδιά
Η φύση, αποτελεί βασικό και καθοριστικό παράγοντα για τη βιολογική, ψυχική και πνευματική ζωή του ανθρώπου. Το έδαφος, το φως, το κλίμα διαμορφώνουν τη βιολογική του υπόσταση και επιδρούν άμεσα στην υγεία του.
Στη φύση ο άνθρωπος βρίσκει την ψυχική του γαλήνη και ξεκούραση, ηρεμεί και χαλαρώνει.
Στη φύση ασκεί την αισθητική του. Η ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος τον γοητεύει, νιώθει ευφορία αντικρίζοντας την αρμονία και την ομορφιά του.
Και βέβαια από τη φύση δέχεται ερεθίσματα που τον συγκινούν και αποτελούν αφορμή για καλλιτεχνικές δημιουργίες. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως στις Τέχνες και βέβαια στη ζωγραφική και στη λογοτεχνία, η φύση έχει αποτελέσει κεντρικό θέμα και έχει σταθεί αφορμή να γεννηθούν καλλιτεχνικά κινήματα και τεχνοτροπίες.
Ποια είναι όμως η θέση του περιβάλλοντος στην Λογοτεχνία για παιδιά;
Ας υπενθυμίσουμε αρχικά τον όρο. Λέγοντας “Λογοτεχνία για παιδιά” εννοούμε «το σύνολο των αισθητικά δικαιωμένων κειμένων που είναι σε θέση να συμβάλλουν στην ψυχαγωγία των παιδιών και στην πνευματική τους καλλιέργεια, δηλαδή στην ανάπτυξη της ικανότητας για αντίληψη της ομορφιάς, στην ωρίμανση της προσωπικότητας και στη διαμόρφωση ελεύθερης συνείδησης.»
Η Λογοτεχνία για παιδιά μετρά ως σήμερα περίπου 60-70 χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα. Η μεγάλη και ουσιαστική ώθηση της δόθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του ΄70. Είναι η εποχή που η ελληνική κοινωνία έρχεται αντιμέτωπη με διάφορες πολιτικοκοινωνικές αλλαγές. Είναι η εποχή που γεννιούνται διάφορα κινήματα, ειρηνιστικά, οικολογικά, φεμινιστικά, αντιρατσιστικά, αλλάζοντας έτσι την ως τότε θεώρηση για τον κόσμο και επιβάλλοντας κατά κάποιο τρόπο στη λογοτεχνία να ανανεώσει και να εμπλουτίσει τη θεματολογία της. Είναι επίσης η εποχή που η λογοτεχνία για παιδιά απαγκιστρώνεται από ηθικολογίες και διδακτισμούς του παρελθόντος. Αυτή την περίοδο αρχίζουν να γεννούνται τα βιβλία που αναφέρονται σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτή την ποσοτική υπεροχή είναι φανεροί: Τα δεκάδες περιβαλλοντικά προβλήματα που πνίγουν τον πλανήτη τα τελευταία 50 χρόνια και για τα οποία είναι υπεύθυνος ο άνθρωπος με την αλαζονική συμπεριφορά του. Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας υποβοήθησε με τη σειρά της την αλόγιστη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση.
Ο άνθρωπος πότε με το να τη μολύνει, πότε με το να προσπαθεί να τη φέρει στα μέτρα του, διατάραξε την οικολογική ισορροπία με αποτέλεσμα να τίθεται πλέον σε κίνδυνο και η δική του επιβίωση. Και ενώ οικολογικές καταστροφές είχαμε και στο παρελθόν, αυτές δεν οδηγούσαν σε ιδιαίτερο προβληματισμό καθώς υπήρχε η λανθασμένη πεποίθηση πως η φύση έχει την ικανότητα να αφομοιώσει τις συνέπειες των καταστροφών αυτών.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: Δήμητρα Φώτου – Βασιλική Τζόκα
Η Δήμητρα Φώτου γεννήθηκε στον Βόλο. Αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και έχει μεταπτυχιακές σπουδές στην Ειδική Αγωγή. Εργάζεται στον χώρο της εκπαίδευσης και της δημιουργικής απασχόλησης, με επίκεντρο την παιδαγωγική του αθλητισμού. Το 2004 ξεκίνησε η ενασχόλησή της με την παιδική λογοτεχνία. Από τις εκδόσεις Καλέντη κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία της για παιδιά «Το χαμένο σωσίβιο», «Πού πήγαν τα βιβλία;» και «Το καταπράσινο σχολείο μου».
(Πηγή: ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ)
Η Βασιλική Τζόκα γεννήθηκε στην Άρτα. Από το 1999 εργάζεται αδιάλειπτα στον χώρο του βιβλίου ως επιμελήτρια εκδόσεων. Τα τελευταία 20 χρόνια επέλεξε να ασχολείται, σχεδόν αποκλειστικά, με τις εκδόσεις που απευθύνονται σε παιδιά και νέους, φροντίζοντας βιβλία που δημιουργούν αναγνώστες.
(Πηγή: ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ)
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: «Το καταπράσινο σχολείο μου», εικ.: Κώστας Θεοχάρης, εκδ. «Καλέντη»
Οι δυο συγγραφείς με μεγάλη ευαισθησία δημιούργησαν ένα πολύ όμορφο βιβλίο για την τάξη και όχι μόνο. Ένα πρωτότυπο διαδραστικό εικονογραφημένο βιβλίο, ειδικά σχεδιασμένο για τους μικρούς δημιουργούς ενός πράσινου μέλλοντος.
Τα παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας εμπλέκονται σε μια ενεργή διαδικασία από την οποία αποκομίζουν εμπειρίες, αποκτούν γνώσεις και καλλιεργούν τις δεξιότητές του.
Το βιβλίο αναπτύσσεται σε οκτώ δισέλιδα, τα τέσσερα από τα οποία είναι μια εικονογραφική πανδαισία όπου η οπτική αφήγηση εκπυρσοκροτεί πλήθος στοιχείων και ερεθισμάτων κάθε εποχής. Για παράδειγμα, στο δισέλιδο «Το σχολείο μου τον χειμώνα», βλέπουμε ένα τοπίο ντυμένο στα λευκά, δέντρα αειθαλή και φυλλοβόλα με τη διαφορετική τους συμπεριφορά, παιδιά να έχουν ντυθεί με τα βαριά ρούχα του χειμώνα (σκουφιά, κασκόλ, γάντια, παλτά, μποτάκια κ.α.), να παίζουν με χιονόμπαλες και διάφορους άλλους τρόπους στο χιόνι, να φτιάχνουν χιονανθρώπους, το σχολείο να είναι στολισμένο με χριστουγεννιάτικο δέντρο, Άγιο Βασίλη, αστεράκια, καμπανούλες, χιονονιφάδες, δημιουργίες, ενώ ένα αίθριο θερμοκήπιο υποδέχεται τα φυτά που μπορούν να αντέξουν αυτήν την εποχή. Κάθε ένα από αυτά τέσσερα δισέλιδα λειτουργεί ως μια μεστή αφίσα της κάθε εποχής.
Πίσω από το δισέλιδο κάθε εποχής, υπάρχει ακόμα ένα δισέλιδο (άρα τέσσερα στο σύνολο) με τα φρούτα, λαχανικά και καρπούς της εποχής.
Αλλά δεν τελειώνει εκεί. Στο τέλος έχουμε ένα ωραιότατο τετρασέλιδο αλφαβητάρι σε μαύρο φόντο με έναν καρπό από κάθε γράμμα το οποίο μπορεί να γίνει είτε αφίσα είτε 24 ωραιότατες κάρτες για παιχνίδια γραφής, μνήμης κ.α.
Μέσα σε ελάχιστες λέξεις και πλήθος οπτικών στοιχείων, αξιοποιεί το δυναμικό των τεσσάρων εποχών και κινητοποιεί τη σκέψη για το τι είναι το σχολείο, την ενεργό συμμετοχή, το βίωμα, την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων στην πράξη και έξω από την τάξη (τα παιδιά και στις τέσσερις εποχές παίζουν έξω από το σχολείο), συνδέοντάς τα με τη φύση και την γη, αποκαλύπτοντας μια σύγχρονη, αειφόρο φιλοσοφία ζωής πίσω από όλο αυτό. Ένα σχολείο δυναμικό, καινοτόμο, απλό στα υλικά του, νέο στην αντίληψή του.
Ο εικονογράφος Κώστας Θεοχάρης, αξιοποίησε το χρώμα, τις αντιθέσεις, και ανέπτυξε τη δουλειά στη λεπτομέρεια.
Πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως πρωτότυπο βιβλίο που τοποθετεί το σχολείο, τους μαθητές και την εκπαιδευτική διαδικασία μέσα στη φύση, σε πλήρη διάδραση με τα στοιχεία του περιβάλλοντος, σε επαφή με τις εποχές και τους καρπούς καθεμιάς.
Καλύπτει τις εκπαιδευτικές ενότητες: Ανάπτυξη δεξιοτήτων/Δρω-Καινοτομώ/Οικολογία/Διατροφή/Διαπολιτισμικότητα/Γεωγραφία.
