Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Σήμερα στη στήλη των «Βιβλιο-προτάσεων» και της «Ποίησης» θα πάρουμε αφορμή από την Παγκόσμια Ημέρα των Εκπαιδευτικών και θα ανατρέξουμε στο τι είπαν αξιόλογοι λογοτέχνες, ποιητές και άνθρωποι του πνεύματος για τον δάσκαλο, τους μαθητές, την ίδια την μάθηση γενικότερα.
Ας δούμε πρώτα πότε καθιερώθηκε
Η 5η Οκτωβρίου είναι αφιερωμένη στους εκπαιδευτικούς όλου του κόσμου. Καθιερώθηκε το 1994 από την UNESCO προκειμένου να τιμήσει πάνω από 60 εκατομμύρια μαχόμενους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο, που με το έργο τους συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη, την πρόοδο και την ευημερία των κοινωνιών και για να μας υπενθυμίσει τον καθοριστικό ρόλο που παίζει ο δάσκαλος μέσα στην κοινωνία, είτε εργάζεται σε μία πλούσια πόλη της Δύσης, είτε σε μια αυτοσχέδια σχολική αίθουσα κάποιου στρατοπέδου προσφύγων.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού
Στο σύγχρονο σχολείο που αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα είναι πολυδιάστατος. Δεν περιορίζεται στην απλή μετάδοση της γνώσης αλλά, με αφετηρία τα συγκεκριμένα προβλήματα των μαθητών, γίνεται ρόλος συμβουλευτικός, συνεργατικός, υποστηρικτικός και πολλά άλλα.
Ακολουθούν αποφθέγματα, αποσπάσματα από πολύ γνωστά λογοτεχνικά βιβλία αλλά και ποιήματα για να τιμήσουμε αυτήν την ημέρα:
- «Μην εκπαιδεύετε ένα παιδί να μάθει με τη βία ή τη σκληρότητα. Αλλά κατευθύνετέ τα στη γνώση με αυτό που τέρπει το μυαλό τους, έτσι ώστε να είστε σε καλύτερη θέση να ανακαλύψετε με ακρίβεια την ιδιόμορφη κλίση της ιδιοφυΐας του καθενός». Πλάτων (427-347 π. Χ.)
- Μενέλαος Λουντέμης- «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα»
Ο Μέλιος είναι ο βασικός ήρωας του μυθιστορήματος. Είναι ένα φτωχό και ορφανό παιδί μα ταυτόχρονα υπομονετικό και με αρκετό μεράκι . Το κύριο μέλημά του είναι η μάθηση και η επιβίωση .Η φιλομάθεια είναι ένα στοιχείο που τον χαρακτηρίζει . Παρά τις κακουχίες που δέχεται εκείνος παλεύει για να εκπληρώσει τον σκοπό του , να μάθει όσα περισσότερα γράμματα μπορέσει.
(…) «Το παιδί έπεσε πάνου στο βιβλίο με τα μούτρα. Και το διάβαζε, το διάβαζε ολόκληρο το χειμώνα. Το διάβαζε και ξανά το διάβαζε και πάλι το ξαναδιάβαζε, και το ‘μαθε νεράκι.
Κείνος ο μπάρμπας, που του το’ χε φέρει, τ’ άκουε και τρέμανε τα μουστάκια του. Όμορφο βιβλίο. Μόνο που είχε μια παραξενιά. Έλεγε την ιστορία του μονάχα σ’ όποιον ήθελε.
Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία. Τότε πήρε να γίνεται λόγος για κείνο το παραπαίδι, σ’ όλα τα σπίτια. Το μάθε κι ο δάσκαλος, και μια μέρα του παράγγειλε να πάει να τον δει.
Βάζει, λοιπόν, ένα παστρικό πουκάμισο και πάει.
– Α, έλα δω… του κάνει ο δάσκαλος. Εσύ είσαι που λες τα παραμύθια;
– Δε φταίω’ γω… έκανε το παιδί.
– Και ποιος σου είπε ότι φταις; Καλά κανωμένα είν’ αυτά που κάνεις. Μα γιατί δεν έρχεσαι να σε γράψουμε να μάθεις και γράμματα του σκολειού; Ε; Δεν τ’ αγαπάς;
Γράμματα του σκολειού! Αν τ’ αγαπούσε! Μα υπήρχαν πιο γλυκά γράμματα! Πώς όμως να τα μάθει; Αυτός μάθαινε γράμματα του ποδαριού, γράμματα της τρεχάλας, μιαν αράδα εδώ και μιαν εκεί. Μαζί με τα δαμάλια. Να βοσκάνε κείνα γρασίδι κι αυτός βιβλίο. Αν τ’ αγαπούσε λέει! Τι λόγια είν’ αυτά που λες, κυρ-δάσκαλε! Μα πόσα κομμάτια θα γίνει ένα τόσο δα ανθρωπάκι; Βλέπεις, τα σκολειά σ’ αυτό τον κόσμο είναι όλα σκολειά της μέρας. Ανοίγουνε τις πόρτες τους μαζί με τα μαντριά. Πού να πάει; Εδώ ή εκεί;
Πάει λοιπόν με το κοπάδι. Και παίρνει λίγο χρήμα, που είναι πηχτός ιδρός. Το μαζεύει λίγο λίγο, όπως το μερμηγκάκι το σπόρο.
Έχει κάτι σχέδια… Σκοπεύει, σα μαζέψει κάμποσα, να πάει σ’ένα δάσκαλο και να του πει «να, πάρε, και δως μου γράμματα, γράμματα καλά όμως, του σκολειού…»
Έχει την ελπίδα ότι έτσι δε θα τον διώξουν. Έχει ακουστά για τους δασκάλους ότι είναι καταδεχτικοί άνθρωποι και δε θα τον αποπάρουνε.
Και, τώρα, να ο δάσκαλος ήρθε μοναχός του. Η καλή του τύχη τον έφερε μπροστά του. Και τι;… Δάσκαλος αληθινός, με γυαλιά! Και τον καλάει και στο σπίτι του. Ώρα ήταν λοιπόν. Πιάνει κι αυτός το σακάκι του και το κουνάει.
– Τ’ είν’ αυτό; ρωτάει ο δάσκαλος.
– Χρήματα.
– Πού τα ‘βρες;
– Τα κέρδισα.
– Και γιατί τα κουνάς;
– Είναι για γράμματα. Μα δεν είναι πολλά. Άμα τα κάνω μπόλικα, θα τα φέρω εδώ να μου μάθεις. Μπορεί να γίνει αυτό κυρ-δάσκαλε;
– Αν μπορεί;…
Ο δάσκαλος έβαλε τη γροθιά του στο μάτι για να διώξει ένα σκουπίδι. Ύστερα κοίταξε το παιδί βαθιά στα μάτια.
– Λοιπόν… πήγε να του πει.
Η φωνή του ήταν κάπως αλλιώτικη, έτσι λιγάκι σαν βραχνή.
– Άστα… Άστα εκεί είπε, και πήγαινε… Αύριο, που θα παχνίσεις τα δαμάλια σου, έλα… του λέει.
– Να πάρω πλακοκόντυλο, δάσκαλε; Να πάρω χαρτιά, μολύβια;
– Όχι, όχι, καλό μου παιδί… πώς είναι τ’ όνομα σου;
– Μέλιος.
– Όχι, Μέλιο. Και πάλι ήταν αλλαγμένη η φωνή του, πιο πολύ αλλαγμένη και πιο βραχνή.
Το παιδί στάθηκε λίγο. Ύστερα άδειασε την τσέπη του στο τραπέζι κι έφυγε. Ο δάσκαλος ούτε γύρισε να το δει. Αφανίστηκε να κοιτά έξω απ’ το παράθυρο, σαν να ξεφύτρωσε ξαφνικά εκεί έξω κάνας καινούργιος κόσμος και ήθελε να τον μάθει…»
- «Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ ζην» . Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.)
- Κωστής Παλαμάς- «Στον Δάσκαλο»
«Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε , ψυχές!
Κι ότι σ’ απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,
Μην τ’ αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!
Χτισ’ το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!
Κι αν λίγη δύναμη μεσ’ το κορμί σου μένει,
Μην κουρασθείς. Είν’ η ψυχή σου ατσαλωμένη.
Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθειά,
Ο πόλεμος να μη μπορεί να τα γκρεμίσει.
Σκάψε βαθειά. Τι κι’ αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;
Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί
Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη,
Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι.» - Nίκος Καζαντζάκης- «Αναφορά στον Γκρέκο» (απόσπασμα)
(…) «Στην Τρίτη τάξη είχαμε δάσκαλο τον Περίανδρο Κρασάκη. Αυτός είχε μανία με την καθαριότητα. Κάθε μέρα επιθεωρούσε τα χέρια μας, τα αυτιά μας, τη μύτη, τα δόντια, τα νύχια. Δεν έδερνε, δεν παρακαλούσε, μα έλεγε:
-Ζώα, αν δεν πλένεστε κάθε μέρα με σαπούνι, δε θα γίνετε ποτέ σας ανθρώποι. Τι θα πει μαθές άνθρωπος; Αυτός που πλένεται με σαπούνι. Το μυαλό δε φτάνει, κακομοίρηδες, χρειάζεται και σαπούνι. Πώς θα παρουσιαστείτε στο Θεό με τέτοια χέρια; Πηγαίνετε έξω στην αυλή να πλυθείτε.
Ώρες μας έπαιρνε τ’ αυτιά ποια φωνήεντα είναι μακρά, ποια βραχέα και τι τόνο να βάλουμε, οξεία ή περισπωμένη. Κι εμείς ακούγαμε τις φωνές στο δρόμο, τους μανάβηδες, τους κουλουρτζήδες, τα γαϊδουράκια που γκάριζαν και τις γειτόνισσες που γελούσαν και περιμέναμε πότε να χτυπήσει το κουδούνι, να γλιτώσουμε.
Κοιτάζαμε το δάσκαλο να ιδρώνει απάνω στην έδρα, να λέει, να ξαναλέει και να θέλει να καρφώσει στο μυαλό μας τη γραμματική, μα ο νους μας ήταν έξω στον ήλιο και στον πετροπόλεμο. Γιατί πολύ αγαπούσαμε τον πετροπόλεμο και συχνά πηγαίναμε στο σκολειό με το κεφάλι σπασμένο.
Μια μέρα, ήταν άνοιξη, χαρά Θεού, τα παράθυρα ήταν ανοιχτά κι έμπαινε η μυρωδιά από μιαν ανθισμένη μανταρινιά στο αντικρινό σπίτι. Το μυαλό μας είχε γίνει κι αυτό ανθισμένη μανταρινιά και δεν μπορούσαμε πια ν’ ακούμε για οξείες και περισπωμένες. Κι ίσια ίσια ένα πουλί είχε καθίσει στο πλατάνι της αυλής του σκολειού και κελαηδούσε.
Τότε πια ένας μαθητής, χλωμός, κοκκινομάλλης, που ‘χε έρθει εφέτο από το χωριό, Νικολιό τον έλεγαν, δε βάσταξε, σήκωσε το δάχτυλο:
– Σώπα, δάσκαλε, φώναξε. Σώπα, δάσκαλε, ν’ ακούσουμε το πουλί!».
- Ζαχαρίας Παπαντωνίου, «Τα ψηλά βουνά»(απόσπασμα)
(… ) «Όσοι από τους παλιούς θυμούνται αυτή την ιστορία μας είπαν πως εκεί στη χώρα φάνηκε έπειτα από χρόνια ένας δάσκαλος που άφησε όνομα. Έπαιρνε τα παιδιά και τα δίδασκε κάτω από τα δέντρα. Όταν δεν ήταν βαρυχειμωνιά, είχαν για σχολείο πότε ένα πεύκο, πότε έναν πλάτανο. Έπαιρναν το βιβλίο τους και διάβαζαν μαζί του απάνω στους λόφους, στον ήλιο και στον αέρα.
Αποκεί τους έδειχνε τους γύρω τόπους, τη γη, τον ουρανό, τα πλάσματα όλα. Τους πήγαινε κοντά στα ζώα για να μάθουν πώς ζούνε. Τους μάθαινε τη ζωή των δέντρων, των πουλιών και των εντόμων. Όταν ήταν καθαρή αστροφεγγιά, τους έδειχνε από ένα ύψωμα και τους ονόμαζε τ’ άστρα. Τους μάθαινε να γράφουν όσα έβλεπαν στον κόσμο κι όσα είχαν στο νου και στην ψυχή τους. Το δάσκαλο αυτό τον έλεγαν Λάμπρο…».
- Μπ. Μπρεχτ, «Δάσκαλε, μάθαινε»
«Δάσκαλε, μάθαινε!
Δάσκαλε,
μάθαινε!
Μην λες πολύ συχνά, πως έχεις
δίκιο, δάσκαλε!
Άσε τον μαθητή σου να το
νιώσει!
Όλη την ώρα την αλήθεια μην
την καταπονείς:
Δεν το
αντέχει.
Να ακούς όταν
μιλάς!»
Η παιδεία θέλει κουράγιο και δύναμη για να μεταλαμπαδευτεί…, θέλει πίστη και δύναμη… Οι εκπαιδευτικοί είναι το μέλλον του κόσμου!
Χαρά στην χώρα που τους περιβάλλει με αξιοπρεπείς μισθούς και με πλήρη υποστήριξη και σεβασμό…Χρόνια πολλά σ όλους τους εκπαιδευτικούς που συνεχίζουν να προσπαθούν ν αγωνίζονται και να βρίσκονται δίπλα στα παιδιά.
