ΒΙΒΛΙΟΤΑΞΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ
Γράφει και επιμελείται η δρ Αγγελική Μαστρομιχαλάκη, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ… Λίγα λόγια
- Υπήρχε «Παιδική Λογοτεχνία» στα μεταβυζαντινά χρόνια;
Αμέσως μετά την άλωση (1453) αρχίζει μια περίοδος πνευματικής κάμψης. Η έξοδος των λογίων στη δύση, η ένδεια που πλέον γενικεύεται σταδιακά σ’ όλον τον Ελληνισμό έχει ως αποτέλεσμα το κλείσιμο των σχολείων. Η Εκκλησία θα αρχίσει την οργάνωση της παιδείας έχοντας βαθιές ρίζες στη σχολική εκπαίδευση.
Πριν από το Εικοσιένα ελάχιστα είναι τα πρωτότυπα ελληνικά παιδικά βιβλία, όπως Το ελληνικό πάνθεον (1801).
Η δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους σηματοδοτεί μια περίοδο συντηρητισμού στη Γλώσσα και στην Εκπαίδευση. Η κυριαρχία μιας άκαμπτης καθαρεύουσας χαρακτηρίζει και τη Λογοτεχνία. Κάποια έργα που βοηθούν στο εκπαιδευτικό έργο, όπως φυλλάδες διηγημάτων, «πρωτόγονες εγκυκλοπαίδειες» κ.λπ. γράφονται σε γλώσσα που δεν αγγίζει τη γλωσσική πραγματικότητα των παιδιών. Ακόμη και η Παιδική Αποθήκη (1836) και τα άλλα πραγματογνωστικού χαρακτήρα βοηθήματα γράφονται στη γλώσσα αυτή. Αναμφισβήτητα Ο Γεροστάθης ή Αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας (1858) του Λ. Μελά αποτελεί έργο- σταθμό της περιόδου αυτής για το περιεχόμενο και όχι για τη γλώσσα.
Η μεγάλη στροφή της λογοτεχνίας και της Παιδικής Λογοτεχνίας στον αιώνα αυτόν πραγματοποιείται με τη γενιά του 1880. Η κατάκτηση της δημοτικής γλώσσας από την ποίηση, η ηθογραφία, η αποφυγή του διδακτισμού και της χρηστοήθειας θα μας δώσουν έργα σημαντικά για την Παιδική Λογοτεχνία. Τότε κυκλοφορούν και «Ανθολογίες παιδικών ποιημάτων» για σχολική χρήση. Ο Γ. Βιζυηνός, εισηγητής του νεοελληνικού διηγήματος, θα μας δώσει ένα θαυμάσιο ψυχογράφημα για παιδιά (Ο Τρομάρας, 1884) ένα παιδικό διήγημα πρωτοποριακό, εγκαινιάζοντας ένα νέο ύφος στην Παιδική Λογοτεχνία.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Σοφία Μαντουβάλου
Η Σοφία Μαντουβάλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Ένα μεγάλο μέρος από τα παιδικά και τα νεανικά της χρόνια τα έζησε έξω από την Ελλάδα. Από πολύ μικρή απόκτησε δύο καλούς φίλους: τη Φαντασία και το Χιούμορ. Φαίνεται πως η παρέα της μαζί τους, όλα αυτά τα χρόνια που σπούδαζαν αχώριστοι καταβροχθίζοντας τα θρανία όλων των βαθμίδων, τη βοήθησε να κατανοήσει πόσο σημαντική είναι η παρουσία τους στην εκπαίδευση της ζωής. Οι σπουδές της στην Εξελικτική Ψυχολογία, την Εκπαιδευτική Τεχνολογία και τη Σκηνοθεσία την έπεισαν πως χωρίς χιούμορ, φαντασία και δημιουργική έκφραση, η εκπαίδευση δεν μπορεί να διαμορφώσει δημιουργικούς και ευτυχισμένους ανθρώπους. Πολλές δεκαετίες υπηρετεί την τηλεόραση και το βιβλίο, κατορθώνει να συνδυάζει τα φανταστικά με τα πραγματικά στοιχεία της ζωής, το όραμα με την πραγματικότητα. Στην Εκπαιδευτική Τηλεόραση, όπου εργάστηκε από το 1979 έως το 2010, ως ειδικός στην εκπαίδευση με τις νέες τεχνολογίες, γράφει σενάρια που στηρίζουν το αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων και την ατομική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών. Είναι δημιουργός τουλάχιστον εκατόν πενήντα εκπαιδευτικών τηλεοπτικών προγραμμάτων για την Εκπαιδευτική Τηλεόραση, με διεθνή βράβευση για τη σειρά “Ένα Γράμμα Μια Ιστορία”, βασισμένη σε αντίστοιχο ποιητικό της έργο, σεναριογράφος του βραβευμένου εκπαιδευτικού CD-ROM για τη διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης γλώσσας “Ο Διαγόρας στην Ολυμπία” και συγγραφέας του βιβλίου “Σύγχρονη Eκπαίδευση και Tηλεόραση”. Από τότε που έγραψε το πρώτο της βιβλίο, η συνεισφορά της στην παιδική λογοτεχνία αριθμεί περισσότερους από 70 τίτλους. Έργα της έχουν διακριθεί στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τη Διεθνή Κοινότητα και έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Κινέζικα και Κορεάτικα, ενώ κάποια συμπεριλαμβάνονται ως αποσπάσματα στο ανθολόγιο ή ως προτεινόμενα στα σχολικά βιβλία του δημοτικού. Το έργο της αναφέρεται σε ακαδημαϊκές εργασίες για το νεωτερικό και ιδιότυπο χαρακτήρα της γραφής της. Η Σοφία Μαντουβάλου γράφει ακόμα πεζογραφία και ποίηση για ενήλικες. Η επιθυμία της να φέρει το παιδί κοντά στη λογοτεχνία τη φέρνει πολύ συχνά στα σχολεία και τον Έλληνα εκπαιδευτικό. Συμμετείχε σε πολλά προγράμματα φιλαναγνωσίας εντός και εκτός Ελλάδας μέσω του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, πανεπιστημίων και διεθνών φορέων. Έχει μεγάλη διδακτική εμπειρία στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα εκπαιδευτικής τεχνολογίας, συγγραφής εκπαιδευτικού σεναρίου, δημιουργικής γραφής λογοτεχνημάτων με εκπαιδευτικούς στόχους και διαθεματικής προσέγγισης της μάθησης μέσα από τη λογοτεχνία. Η Σοφία Μαντουβάλου με τη διεισδυτική της ματιά στη σύγχρονη κοινωνία, προσπαθεί παρέα με τους στενούς της συνεργάτες, τη φαντασία και το υπερβατικό χιούμορ, να απελευθερώσει τα παιδιά από τη βαρεμάρα και την ακινησία της στερεότυπης σκέψης και να τους προσφέρει, μέσα από τον πυρήνα της ελευθερίας που κρύβουν τα βιβλία της, τα μέσα να σκέφτονται, να αισθάνονται, να εκφράζονται και να δρουν με ατομική και συλλογική ευθύνη για έναν καλύτερο κόσμο.
Η Σοφία Μαντουβάλου ήταν υποψήφια της Ελλάδας για το Διεθνές Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (IBBY- Διεθνής Οργανισμός Βιβλίων για τη Νεότητα) 2014.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια. Εκδ. Πατάκη
Μια γιαγιά παραμυθού συνηθίζει να αφηγείται στον εγγονό της, τον Νικόλα, ιστορίες. Μία από αυτές τις ιστορίες αναφέρεται σε έναν Μαυροκόκορα ο οποίος έφυγε από τον τόπο του αναζητώντας δουλειά και καλύτερη τύχη. Βρέθηκε λοιπόν, σε έναν τόπο όπου ο Άρχοντας διατηρούσε ένα μεγάλο κοτέτσι και χρειαζόταν έναν έμπιστο κόκορα για φύλακα.
Δουλειά του Αρχιφύλακα του κοτετσιού θα ήταν να ταΐζει καλά τις κότες και να φροντίζει να παραμένουν κλεισμένες στο κοτέτσι ήσυχες και κουτές. Άλλωστε προορίζονταν για αγοραπωλησίες κι αυτές και τα αυγά και τα κοτόπουλά τους. Ο Νικόλας όμως, είχε άλλη γνώμη! Εισέβαλε στην ιστορία, άλλωστε είχε κάθε δικαίωμα αφού την αφηγούνταν η γιαγιά του, κι ανέτρεψε την κατάσταση.
Μόρφωσε τις κότες διαβάζοντάς τους πρωί και βράδυ βιβλία και ανέβασε στα ύψη τον δείκτη ευφυΐας τους καλλιεργώντας παράλληλα τη φαντασία τους. Κατόπιν τις ώθησε να επαναστατήσουν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.
Οι αφηγηματικοί αναγνώστες δεν μπορούν παρά να ταυτιστούν με τον μικρό Νικόλα ο οποίος είναι αποφασισμένος να αλλάξει τα κακώς κείμενα μιας θλιβερής πραγματικότητας. Επιπλέον το απροσδιόριστο τέλος της ιστορίας αποτελεί ένα έμμεσο τέχνασμα όχι μόνο εμπλοκής των αναγνωστών στην ιστορία αλλά ανάληψης δράσης για την ανατροπή μιας πραγματικότητας.
Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια είναι ένα αριστουργηματικό βιβλίο! Η θλιβερή πραγματικότητα σχετικά με τη μόρφωση των κοριτσιών στον πλανήτη μετουσιώνεται σε μια ευφάνταστη, αλληγορική ιστορία με ευρηματική πλοκή.
Βασικό χαρακτηριστικό των έργων της Μαντουβάλου είναι το χιούμορ και η φαντασία. Με τη δική του βοήθεια ανατέμνει την καθημερινότητα και στη συνέχεια προστρέχει στη φαντασία για να στήσει τους δικούς της μικρόκοσμους.
Με την σωστή πολιτικοποιημένη στάση της συγγραφέως, έχουμε και μια μοντέρνα αφήγηση.
Η εικονογράφηση της Κέλλυ Ματαθία Κόβο υποστηρίζει τη φρεσκάδα του κειμένου, ενώ όλη η έκδοση χαρακτηρίζεται από μια ολοκληρωμένη αισθητική πρόταση.
Αν αναρωτιέστε πώς τελειώνει αυτή η ιστορία δεν έχετε παρά να διαβάσετε το βιβλίο. Άλλωστε μπορείτε να εμπλακείτε δίνοντας το δικό σας τέλος στην ιστορία. Προσωπικά για μένα είναι ένα από τα ωραιότερα βιβλία που έχω διαβάσει, έχω διδάξει κι έχω αγαπήσει!
