ΒΙΒΛΙΟΤΑΞΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ
Γράφει και επιμελείται η δρ Αγγελική Μαστρομιχαλάκη, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
Υπήρχε «Παιδική Λογοτεχνία» στην Αρχαιότητα;
Ο Αθήναιος αλλά και ο ιστορικός Θέογνις μας πληροφορούν ότι στη Ρόδο, όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, με τον ερχομό της άνοιξης, σε γιορτή αφιερωμένη στα παιδιά γινόταν το καλωσόρισμα των χελιδονιών, συμβολικό προμήνυμα της Άνοιξης. Τα δρώμενα ήταν τα εξής: παιδιά κρατώντας ένα ξύλινο ή πήλινο χελιδόνι, γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν το τραγούδι της χελιδόνας (χελιδόνισμα) ζητώντας δώρα, κι έλεγαν:
«Ήλθ’, ήλθε χελιδών- Καλάς ώρας άγουσα – Καλούς ενιαυτούς – Επί γαστέρα λευκά – Επί νώτα μέλαινα!»
Tο τραγούδι αυτό τραγουδιόταν και στα βυζαντινά χρόνια, αλλά και αργότερα και επιβίωσε ως τις μέρες μας. Και μόνον από τη μαρτυρία αυτή, που φυσικά δεν είναι η μόνη, μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι, όπως τα κάλαντα κατά τις θρησκευτικές γιορτές σήμερα, έτσι και κατά την αρχαιότητα τα παιδιά τραγουδούσαν παρόμοια τραγούδια.
Κατά την νηπιακή ηλικία τα παιδιά ανατρέφονταν ψυχικά και πνευματικά με σύντομα ρυθμικά τραγούδια των μητέρων, τα νανουρίσματα, και άλλα της στιγμής ευφάνταστα δημιουργήματα, για να καθησυχάζουν οι μητέρες τα μικρά παιδιά ή να τα αποκοιμίζουν, αλλά και με λαϊκά τραγούδια που τους έλεγαν οι γιαγιάδες. Όλα τα παραπάνω είδη είναι οι, κατά τον Πλάτωνα, «γραών ύθλοι», δηλαδή φλυαρίες και ληρολογήματα, που ο φιλόσοφος με αριστοκρατική διάθεση και φιλοσοφική αυστηρότητα αποδοκιμάζει ως ακατάλληλα για την παιδεία των πολιτών της Πολιτείας του.
Τα μεγαλύτερα παιδιά όχι μόνον τραγουδούσαν ή απήγγειλαν ποιήματα, αλλά άκουγαν ή διηγούνταν και διάφορες ιστορίες. Οι μύθοι του Αισώπου (6ος αιώνας π.χ.) υπήρξαν από τις πρώτες εμπειρίες ακρόασης, διήγησης και ανάγνωσης έντεχνου πεζού αφηγηματικού λόγου, σύντομα και διδακτικά, που με τον χαριτωμένο αλληγορικό πεζό τους λόγο και τη λαϊκή αφήγηση, γαλούχησαν παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας και τα χάρισαν το δροσερό τους πνεύμα.
Κατά την αρχαιότητα η εκπαίδευση άρχιζε με τους επικούς και κορυφωνόταν με τους λυρικούς ποιητές. Ασφαλώς πρόκειται για τα ομηρικά έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, ηρωικά έπη του Ομήρου που διδάσκονταν αποσπασματικά ανάλογα με τις αντιληπτικές απαιτήσεις κάθε ηλικίας.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Γαλάτεια Γρηγοριάδου- Σουρέλη
H Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (1930-2016) γεννήθηκε στην Καβάλα. Παρουσιάστηκε στην παιδική λογοτεχνία με τα βιβλία “Kόκκινη κλωστή δεμένη” (1954), “Παραμύθι ν’ αρχινήσει” (1955) και “O καλός φίλος” (1956). Tο 1964, της απονεμήθηκε το βραβείο “Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς” για το ιστορικό μυθιστόρημα “O μικρός μπουρλοτιέρης” και την επόμενη χρονιά για το παραμύθι της, “Xορεύοντας στο δάσος”. Tο 1969 ο κύκλος του Eλληνικού Παιδικού Bιβλίου τη βράβευσε για το παραμύθι “O σπουργίτης με το κόκκινο γιλέκο”, που βραβεύθηκε επίσης στον Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου της Πάδοβα. Tο 1972, ο “Kύκλος” της απένειμε το βραβείο του Δήμου Aθηναίων για το πρωτότυπο μυθιστόρημα- παραμύθι “Ο Aλέξης με το ξύλινο άλογο”. Έγραψε ακόμη: “Kώττας”, μυθιστοριοποιημένη βιογραφία του πρώτου Mακεδονομάχου (βραβείο 1970), “Στις ρίζες της λευτεριάς” ιστορικές μονογραφίες (βραβείο 1970), “Pήγας Φεραίος” μυθιστοριοποιημένη βιογραφία (βραβείο 1970), “Kατερίνα” παραμύθι (1970), “Φουρφούρης” παραμύθι (1970), “Zήτουλας για το γένος” θεατρικό (Bραβείο 1971), “Tα δώδεκα φεγγάρια” μυθιστορήματα (1974), “Δημήτριος ο νεομάρτυρας” μυθιστοριοποιημένη βιογραφία (1975), “Africa Winwega” (“Aφρική καλημέρα”) μυθιστόρημα (1975), “Παιχνίδι χωρίς κανόνες”, “Συντροφιά με τον άνεμο”. “Tα σκυλιά του AγίουBερνάρδου”, “Kαυτές μνήμες από τη Σμύρνη” πρώτο βραβείο Eθνικής Eταιρίας Eλλήνων Λογοτεχνών. “Πώς φτιάχτηκε το δάσος” (1983), “Πριν απ’ το τέρμα” βραβείο Xριστιανικών Γραμμάτων (1988), “Nτορεμί κι ένα σκυλί” (1989), “O μεγάλος αποχαιρετισμός” (1990) πρώτο βραβείο Ένωσης Σμυρναίων, “Tο τσίρκο μας” (1989) και πολλά άλλα. Για μια 25ετία ήταν συνεργάτης του ραδιοφωνικού σταθμού “Πειραϊκή Εκκλησία”. Ήταν μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών “Xελιδόνια”, “Σαλπίσματα” και “Διαδρομές”. Eπίσης, μέλος της EθνικήςEταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών και του Kύκλου του Eλληνικού Παιδικού Bιβλίου. Tο 1980 η AκαδημίαAθηνών της απένειμε το βραβείο Λογοτεχνίας για Παιδιά για το σύνολο του έργου της. Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών στην Κηφισιά, στις 23 Σεπτεμβρίου 2016, αφήνοντας πίσω της παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα.
Είχε λάβει το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1983.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: Εμένα με νοιάζει. Εκδ. Πατάκη
«Εμένα με νοιάζει να αγωνιστείς να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο» γράφει, απευθυνόμενη σε μικρό αναγνώστη, η αείμνηστη και αγαπημένη Γαλάτεια Σουρέλη, «εμένα με νοιάζει να ξέρεις πως τέλος δεν έχει η αγάπη, να μη χάνεις την ελπίδα και να μην ξεχνάς πως, ναι, υπάρχουν Λύκοι, Δράκοι, Μάγισσες, μα, αν κοπιάσεις, θα βρεις το αθάνατο νερό».
Ένα συναρπαστικό, γλαφυρό μυθιστόρημα, που ευαισθητοποιεί τον νέο για το καυτό πρόβλημα της εποχής μας, τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Τονίζει την ατομική ευθύνη για την καταστροφή της γης.
Μια ολόκληρη τάξη σχολείου καταλαβαίνει τον κίνδυνο, παλεύει και αγωνίζεται, με το σύνθημα «εμένα με νοιάζει».«Εμένα με νοιάζει, αν ένα πεύκο κόβεται ή καίγεται, εμένα με νοιάζει, αν ένα βοτσαλάκι λερωθεί από τα απόβλητα. Γιατί δικό μου το πεύκο, δικό μου το βοτσαλάκι. Μπορώ να αλλάξω τον κόσμο εγώ, γιατί εμένα με νοιάζει».
Είναι το πρώτο ελληνικό μυθιστόρημα για τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
Ο νεαρός δάσκαλος, ο κύριος Αλέξανδρος Δασκαλόπουλος, διορίζεται στον Ανθόπυργο. Όταν πηγαίνει εκεί αντιλαμβάνεται την ύπαρξη κάποιου εργοστασίου στην περιοχή. Από την πρώτη κιόλας ημέρα αρχίζει να μιλάει στους μαθητές του για τη ρύπανση του περιβάλλοντος και έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα του εργοστασιάρχη κ. Βγένα και των χωριανών που εργάζονται εκεί. Έχοντας συμπαραστάτες τους μαθητές του αρχίζει ένα δύσκολο αγώνα: Οργανώνουν μαζί λέσχη, μαθαίνουν τον κύκλο της ζωής, κάνουν παζάρια και δεντροφυτεύσεις. Στη συνέχεια, μια σειρά από περίεργα πράγματα βάζουν τα παιδιά σε υποψίες και ανησυχίες: Μία αρρώστια θα κάνει τους χωριανούς και τον κ. Βγένα να αναθεωρήσουν. Οι ένοχοι αποκαλύπτονται και πληρώνουν για τις παρεμβάσεις τους.
Τίποτε δεν μπορεί να τους χωρίσει. Ακόμα και γυμνάσιο θα αποκτήσουν για να μην ξενιτευτούν από τον τόπο τους. Ακόμα και μετά τις σπουδές τους, επιστρέφουν και συνεχίζουν την ζωή τους στον τόπο που αγαπούν.
Στο κείμενο οι αφηγηματικοί τρόποι ποικίλουν: Οι περιγραφές τοπίων και προσώπων εναλλάσσονται με ζωντανούς διαλόγους. Αυτό όμως που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι τα γράμματα που παρεμβάλλονται στην κυρίως αφήγηση και δίνουν έναν πιο προσωπικό, εξομολογητικό τόνο. Ο τρόπος γραφής έχει ροή και κρατάει το παιδί σε αγωνία.
Tο βιβλίο “Eμένα με νοιάζει”, έχει λάβει Bραβείο Kύκλου Eλληνικού Παιδικού Bιβλίου και γράφτηκε στον τιμητικό πίνακα του διεθνούς βραβείου Άντερσεν.
