ΒΙΒΛΙΟΤΑΞΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ
Γράφει και επιμελείται η δρ Αγγελική Μαστρομιχαλάκη, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ… Λίγα λόγια
Τι είναι το διήγημα;
Ο όρος “διήγημα” προσδιορίζει ένα ιδιαίτερο είδος του αφηγηματικού πεζού λόγου. Είναι μια σύντομη αφήγηση γεγονότων με αρχή, μέση και τέλος, συνήθως μιας ιστορίας πρωτότυπης, αλλά πραγματικής. Πόσο όμως η έκταση αποτελεί κριτήριο; Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως διήγημα κάθε αφήγηση που είναι συντομότερη από το μυθιστόρημα; Πρέπει να έχει συντομία, αλλά είναι ανώφελο να το περιορίσουμε σε συγκεκριμένες διαστάσεις. Επειδή δεν μπορεί να υπάρξει σαφής ορισμός, μπορούμε να δούμε τα χαρακτηριστικά του σε αντίθεση προς το μυθιστόρημα:
Α). Σμίκρυνση: Στον κόσμο του διηγήματος υπάρχει σμίκρυνση πραγμάτων, γενικότερα όλων των στοιχείων της αφηγηματικής γλώσσας. Λίγο στο διήγημα / πολύ στο μυθιστόρημα.
Β). Το αυτοβιογραφικό στοιχείο εμφανίζεται πολύ περισσότερο στο διήγημα και λιγότερο στο μυθιστόρημα. Το φανταστικό στοιχείο συνήθως απουσιάζει από το διήγημα.
Διαβάζοντας ένα διήγημα επισημαίνουμε:
Ποια τα χαρακτηριστικά του διηγήματος;
Το πρώτο χαρακτηριστικό ενός διηγήματος είναι η συντομία του. Αυτή η συντομία οδηγεί στο δεύτερο βασικό χαρακτηριστικό του διηγήματος, που είναι ένας συνδυασμός λιτότητας και πυκνότητας, τόσο στη γλώσσα όσο και στο περιεχόμενο.
Στην παραδοσιακή τους μορφή παρουσιάζουν όλα τα χαρακτηριστικά που συνήθως συναντάμε στην πεζογραφία: αληθοφάνεια, συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, θέματα από την καθημερινή ζωή κτλ. Βέβαια, το σύγχρονο διήγημα πολύ συχνά αμφισβητεί όλα αυτά τα παραδοσιακά γνωρίσματα. Ανάλογα με το θέμα τους, τα διηγήματα μπορούν να διακριθούν σε ηθογραφικά, ρεαλιστικά, κοινωνικά, ιστορικά, ψυχολογικά, αστυνομικά κ.α.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Μάνος Κοντολέων
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946 από γονείς που κατάγονταν απ’ τη Σμύρνη. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά ασχολείται με τη λογοτεχνία από τα παιδικά του χρόνια δημοσιεύοντας κείμενά του στο περιοδικό “Διάπλαση των Παίδων”. Την πρώτη του εμφάνιση στα Γράμματα την κάνει το 1969 συμμετέχοντας σε ανθολογία νέων πεζογράφων και μετά από δέκα χρόνια κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο.
O Mάνος Kοντολέων ασχολείται με όλα τα είδη του πεζού λόγου: μυθιστόρημα, νουβέλα, διήγημα, παραμύθι και δοκίμιο. Είναι ταχτικός συνεργάτης διαφόρων περιοδικών και εφημερίδων (Αυγή, Bήμα, Διαβάζω, Tραμ, Πορφύρας, Λέξη κ.ά) όπου και δημοσιεύει κριτικές, άρθρα και λογοτεχνικά κείμενα. Είναι μέλος συντακτικής επιτροπής του περιοδικού “Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους”. Γράφει σενάρια τηλεοπτικών προγραμμάτων για παιδιά με θέματα γύρω από το βιβλίο και κάνει πολύ συχνά ομιλίες για τα προβλήματα και τους στόχους της Λογοτεχνίας για παιδία και νέους. Υπήρξε αντιπρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Unicef.
Βιβλία του έχουν κατά καιρούς βραβευθεί από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και από τον Kύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Kείμενά του (διηγήματα και άρθρα) περιλαμβάνονται σε διάφορες ανθολογίες πεζογραφίας και δοκιμίου. Συγκεκριμένα:
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: «Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε»- εκδ. Πατάκη (2020)
Ένα βιβλίο ασυνήθιστο στη δομή του, με έξι υπέροχες ιστορίες φαντασίας και μαγικού ρεαλισμού να συναπαρτίζουν ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, αποτελεί παράλληλα και μια τεκμηριωμένη πρόταση παιδείας.
Ο Ηγεμόνας και η Αρχόντισσα διοικούν εδώ και πολλά χρόνια το Νησί. Καθώς οι ίδιοι γερνούνε συνειδητοποιούν πως το Νησί καταστρέφεται έτσι όπως οι κάτοικοί του το εκμεταλλεύονται με λάθος τρόπο.
Στο Νησί, τον τόπο που κάποτε λέγανε και Βουνό, επικρατεί η παρακμή. Οι παλιές ιστορίες έχουν χαθεί, οι νέοι Νησιώτες έχουν ξεχάσει να φαντάζονται, να θυμούνται και να ονειρεύονται, και σκέφτονται μόνο το τώρα αδιαφορώντας για το αύριο και για το χτες. Το μόνο που φροντίζουν είναι να έχουν όλο και μεγαλύτερα σπίτια, να σκεπάζουν τα ποτάμια για να τα κάνουν δρόμους, να επεκτείνονται παντού στη φύση θυμώνονταςτα στοιχεία της (τον ήλιο, τους κεραυνούς, τη βροχή) και φέρνοντας την καταστροφή.
Το ίδιο το ζευγάρι δεν έχει φυσικούς απογόνους και αποφασίζει να ανακαλύψει τον διάδοχό του μέσα στους άξιους υπηκόους που τυχόν έχουν απομείνει. Αναζητούν λέξεις οι οποίες συνοδεύουν συναισθήματα και ταυτόχρονα Νοιάζονται και Φροντίζουν. Ανακοινώνουν λοιπόν πως η επιλογή θα γίνει ανάμεσα σε όσους στείλουν ανώνυμα μια ιστορία που θα περιέχει Λέξεις που Αγαπούνε.
Τρεις μήνες αργότερα, έξι φάκελοι -ένας λευκός, ένας κίτρινος, ένας πράσινος, ένας γαλάζιος, ένας ασημένιος και ένας κόκκινος- φτάνουν στο παλάτι. Σε κάθε φάκελο και μια ιστορία. Στον λευκό ο Έρωτας, στον κίτρινο η Αδερφή, στον πράσινο η Μητέρα, στον γαλάζιο ο Πατέρας, στον κόκκινο το Πουλί τριανταφυλλί, στον ασημί τα Παιδιά.
Σε κάθε ιστορία και ένα βασικό στοιχείο ζωής και ευημερίας: ο έρωτας, οι τέχνες, η μητρική και πατρική αγάπη, το νοιάξιμο και η φροντίδα, η εκπλήρωση των ονείρων, η αλλαγή, η ανατροπή και η επανάσταση μέσα από τη θέληση και την επιμονή, η φθορά της εξουσίας, η ισότητα των δύο φύλων. Στοιχεία τόσο βασικά για μια προοδευτική, ευνομούμενη και υγιή κοινωνία, που φέρνουν τους δυο άρχοντες σε μεγάλο δίλημμα.
Ο Ηγεμόνας και η Αρχόντισσα διαβάζουν (μαζί με τους αναγνώστες του βιβλίου) όλες τις Ιστορίες. Δυσκολεύονται να επιλέξουν. Ζητάνε να γνωρίσουν εκείνους που τις έγραψαν. Και όταν αυτό συμβεί, τότε ο Ηγεμόνας και η Αρχόντισσα κατανοούν πως ο σωστός διάδοχος, αυτός που θα σώσει όλο το Νησί, δεν μπορεί να είναι μόνο ένας, αλλά όλοι εκείνοι που έγραψαν τις Ιστορίες. Όλοι μαζί. Μια νέα πρόταση διακυβέρνησης αξίζει να εφαρμοστεί με τα ιδανικά της δημοκρατίας και της ισότητας.
Ο Μάνος Κοντολέων για μια ακόμα φορά αποδεικνύει πως τα βιβλία για παιδιά μπορεί και μια μεγάλη λογοτεχνική ποιότητα να διαθέτουν και παράλληλα να προσφέρουν ουσιαστικούς προβληματισμούς που βοηθάνε τους νέους αναγνώστες να αποκτήσουν αισθητικά κριτήρια και κοινωνικές ανησυχίες.
Το βιβλίο γίνεται ξεχωριστό με τις υπέροχες πινελιές από την Κατερίνα Βερούτσου.
