Γράφει ο Νίκος Κ. Χαβιάρας δ.Φ.
Από το καλοκαίρι του 1823 μαίνονται οι πολιτικές αντιθέσεις μεταξύ των Ελλήνων. Στις 17 Ιανουαρίου 1824 υπάρχουν ήδη δύο κυβερνήσεις, η μία υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη με έδρα την Τριπολιτσά και η άλλη υπό τον Γεώργιο Κουντουριώτη με έδρα το Κρανίδι. Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο οι οπαδοί του Κουντουριώτη καταλαμβάνουν πόλεις του Μοριά, ενώ 8 με 12 Μαΐου έχουμε τις πρώτες αδελφοκτόνες μάχες μεταξύ Ελλήνων. Στις 12 Ιουνίου 1824, με την παράδοση από τον Πάνο Κολοκοτρώνη και του κάστρου του Ναυπλίου στους «κυβερνητικούς»-οπαδούς του Κουντουριώτη, θεωρείται ότι τελειώνει ο πρώτος εμφύλιος.
Στο μεταξύ, ο Δερβίς πασάς, νέος στρατιωτικός αρχηγός σταλμένος από την Υψηλή Πύλη για να καταπνίξει την Επανάσταση στην ανατολική Στερεά Ελλάδα, περισσότερο αυτοσχεδιάζοντας παρά ακολουθώντας τις εντολές που είχε λάβει, στρατοπεδεύει κοντά στο Ζητούνι (Λαμία) και διατάζει τους Γιουσούφ πασά (Περκόφτσαλη, ικανό στρατιωτικό) και Αμπάζ πασά, που βρίσκονταν με τις δυνάμεις τους από καιρό στην περιοχή, να κατευθυνθούν προς τα Σάλωνα (Άμφισσα). Ο Πανουργιάς (Δημήτριος Ξηρός, 1767-1834), μόλις έμαθε τα σχέδια του Δερβίς, έφτιαξε με τους άνδρες του προμαχώνες, ενισχυμένους με κορμούς χονδρών δένδρων, στην Άμπλιανη, ανάμεσα στα Σάλωνα και τη Γραβιά. Σύντομα κατέφθασαν για να τον συνδράμουν αρκετοί Σουλιώτες με τον Κίτσο Τζαβέλα και ο ντόπιος οπλαρχηγός Δήμος Σκαλτσάς (Σκαλτσοδήμος). Οι ελληνικές δυνάμεις έφθασαν έτσι τους 2000 στρατιώτες, απέναντί τους ωστόσο βρίσκονταν περίπου 8000 άνδρες συν ιππικό. Το πρωί της 14ης Ιουλίου άρχισε η μάχη. Στην αρχή ήταν αμφίρροπη, όσο οι Τούρκοι ορμούσαν με τα ξίφη οι Έλληνες τους απωθούσαν, το απόγευμα όμως οι Σουλιώτες κατάφεραν να τρέψουν τους αντιπάλους σε φυγή. Πολλοί Οθωμανοί, κατά την καταδίωξή τους από τους Έλληνες, γκρεμίσθηκαν από τα απόκρημνα βράχια της περιοχής και σκοτώθηκαν. Τα λάφυρα των Ελλήνων ήταν πλούσια: πολλά όπλα και πολεμοφόδια, δύο κανόνια, σημαίες, άλογα και η ίδια η σκηνή του Περκόφτσαλη.
Η νίκη των Ελλήνων στην Άμπλιανη καθυστέρησε την προέλαση των Τούρκων στη Στερεά και υπήρξε η μοναδική ελληνική επιτυχία στην ξηρά μέσα στο 1824 -στη θάλασσα σημειώθηκαν αρκετές νίκες, με κυριότερη αυτή στη ναυμαχία του Γέροντα (29 Αυγούστου 1824).
