Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης γίνονται όλο και πιο έντονες τα τελευταία χρόνια, σε παγκόσμια κλίμακα. Ο Ιούνιος του 2023 αποτελεί τον πιο ζεστό Ιούνιο της 20ετίας, από όταν δηλαδή ξεκίνησαν οι καταγραφές της NASA, και ο Ιούλιος φαίνεται πως θα είναι ο θερμότερος μήνας της Ελλάδας από το 1890, σύμφωνα με τον μετεωρολόγο Παναγιώτη Γιαννόπουλο. Πολλοί άνθρωποι κινδύνεψαν ή ακόμα και έχασαν τη ζωή τους λόγω του καύσωνα, κυρίως στα αστικά κέντρα, τα οποία πλήττονται περισσότερο από τις υψηλές θερμοκρασίες, λόγω των αστικών θερμικών νησίδων.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εμφανίζεται όταν οι πόλεις αντικαθιστούν τη φυσική κάλυψη γης με πυκνές συγκεντρώσεις επιφανειών από δομικά υλικά που απορροφούν και συγκρατούν τη θερμότητα, όπως το μπετόν και η άσφαλτος, αυξάνοντας έτσι την θερμοκρασία. Ενδεικτικά, η άσφαλτος στην Αθήνα έχει καταγράψει θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 90 βαθμούς Κελσίου. Σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκούς πρασίνου καθώς και την έντονη ρύπανση των αυτοκινήτων και των κλιματιστικών, οι θερμοκρασίες των πόλεων αυξάνονται επικίνδυνα.
Αυτή είναι και η πραγματικότητα της Αθήνας, μιας μεσογειακής πρωτεύουσας που έτσι και αλλιώς ταλανίζεται από υψηλές θερμοκρασίες. Πυκνοκτισμένη και πυκνοκατοικημένη, με ελάχιστο πράσινο και σκιερά μονοπάτια, η Αθήνα αντιμετωπίζει συνεχόμενα κύματα καύσωνα στα οποία δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει.
Πώς όμως θα μπορούσε η Αθήνα να «πάρει μια ανάσα»;
Ο αναπληρωτής καθηγητής της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Αναστασόπουλος Νικόλαος, με γνωστικό αντικείμενο την «Αρχιτεκτονική Σύνθεση και Ζητήματα Βιωσιμότητας, Οικολογίας και Συμμετοχής», αναφέρει κάποιους απλούς και ρεαλιστικούς τρόπους με τους οποίους η Αθήνα μπορεί να «ρίξει» τις τόσο υψηλές θερμοκρασίες της.
Ένα πολύ βασικό κομμάτι της αποσυμφόρησης των πόλεων από τη ζέστη και τον καύσωνα, είναι η φροντίδα των κατοικιών. Η Αθήνα δομήθηκε αναγκαστικά πολύ γρήγορα και άναρχα, χωρίς ιδιαίτερο προγραμματισμό, με τις πολυκατοικίες της αντιπαροχής να αποτελούν το βασικό συστατικό της.
Ο κ. Αναστασόπουλος τονίζει την ανάγκη της ενεργειακής αναβάθμισης των ήδη υπαρχόντων κτιρίων της Αθήνας. Ένας τρόπος για επιτευχθεί αυτό είναι με φύτευση στις ταράτσες των πολυκατοικιών και κτιρίων της Αθήνας, κάτι που αποτελεί ένα αρκετά απλό και οικονομικό βήμα, με τεράστιο αντίκτυπο στη μείωση της θερμοκρασίας του κτιρίου. Η πτώση της θερμοκρασίας που θα επιφέρει η φύτευση προκαλεί αλλαγή στο μικροκλίμα του κτιρίου, και κατ’ επέκταση στην Αθήνα ως σύνολο.
Το ίδιο πρέπει να συμβεί και σε κάθε διαθέσιμο σημείο της Αθήνας, όπως στους ανοιχτούς δημόσιους χώρους και στα πεζοδρόμια, διότι η φύτευση δέντρων στους δρόμους θα βοηθήσει στη μείωση της θερμοκρασίας, αλλά και στη παροχή σκιάς για τους πεζούς και τα ζώα.
«Δυστυχώς, η φύτευση των ταρατσών, παρά την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητά της, συναντά κοινωνικές και νομικές δυσκολίες, καθώς η σύσταση των πολυκατοικιών δεν ευνοεί αυτή την αλλαγή» σχολιάζει ο κ. Αναστασόπουλος. Για παράδειγμα, χρειάζεται να συμφωνήσουν στο σύνολό τους οι κάτοικοι, που κάποιοι είναι ιδιοκτήτες και κάποιοι ενοικιαστές, άρα η φύτευση μέσω πρωτοβουλίας των κατοίκων γίνεται δύσκολη και χρειάζεται νομική παρότρυνση και υποστήριξη.
Σύμφωνα με τον κ. Αναστασόπουλο, τα βήματα για τη βελτίωση των θερμοκρασιών των πόλεων είναι λίγο-πολύ γνωστά και δεν αποτελούν κάποια επιστημονική καινοτομία. Αυτό που χρειάζεται η Αθήνα είναι «προγραμματισμός, σύστημα και προσήλωση» σε ο,τι σχεδιασμούς συμβούν, καθώς το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης δεν είναι αποσπασματικό αλλά συνολικό, δηλαδή δεν αφορά μόνο του καύσωνα του καλοκαιριού, αλλά και τις φθινοπωρινές πλημμύρες και τις ξαφνικές χιονοπτώσεις.
Η Ελλάδα κάθε χρόνο πλήττεται από πλημμύρες οι οποίες προκαλούν τεράστιες υλικές καταστροφές, και κυρίως απώλειες ανθρώπινων ζωών. Ο κ. Αναστασόπουλος υπογραμμίζει την ανάγκη χρήσης υδατοπερατών υλικών, ώστε να αποφευχθούν αυτές οι καταστροφές. Ταυτόχρονα, η πολιτεία πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτή την εποχή, μέσω της συγκράτησης του βρόχινου νερού, όπως με χρήση υδατοδεξαμενών. Έτσι, οι έντονες βροχοπτώσεις των χειμερινών εποχών θα συνεισφέρουν στη περίοδο καύσωνα που το νερό είναι πιο απαραίτητο από ποτέ. Άλλωστε, οι υδατικοί πόροι της Αθήνας προέρχεται από περιοχές έξω από αυτή, οι οποίες όμως υδατικά υποβαθμίζονται. Επομένως είναι ζωτικής σημασίας να γίνεται συλλογή νερού και μέσα στην Αθήνα.
Τέτοιου είδους δράσεις και αναπλάσεις, πρέπει να διέπονται από σωστή τεχνογνωσία, καθώς και πρόβλεψη συντήρησης, ώστε η υλοποίησή τους να γίνει σωστά και ποιοτικά, με αντοχή στον χρόνο.
Παρόλα αυτά, ο κ. Αναστασόπουλος τονίζει πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο τεχνικό, αλλά και κοινωνικό. Οι αλλαγές που προτείνονται είναι εύκολο να υλοποιηθούν, αλλά δύσκολο να υιοθετηθούν. Η αναβάθμιση των κτιρίων της Αθήνας είναι απαραίτητη, αλλά όχι αρκετή. Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου διαχείρισης της πόλης και των πόρων, οικονομικών και υλικών, ώστε να γίνει ένα ουσιαστικό βήμα προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον.
