Γράφει ο Στέλιος Κωστάλας
Στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εδραιωθεί ως καθημερινό εργαλείο επικοινωνίας και ψυχαγωγίας, κυρίως για τη νεολαία. Οι νέοι άνθρωποι περνούν πολλές ώρες την ημέρα στα social media, αλληλοεπιδρώντας με άλλους, παρακολουθώντας περιεχόμενο, ή δημιουργώντας το δικό τους. Αν και προσφέρουν μοναδικές δυνατότητες έκφρασης, δημιουργικότητας και κοινωνικής σύνδεσης, η επιρροή τους δεν είναι πάντοτε θετική.
Η συνεχής έκθεση σε έναν ψηφιακό κόσμο μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογία, την κοινωνική συμπεριφορά και την αντίληψη των νέων για τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους. Ένα από τα πιο έντονα φαινόμενα είναι η διαμόρφωση της προσωπικής ταυτότητας μέσα από την ψηφιακή απήχηση. Η επιβεβαίωση και η αποδοχή συχνά μεταφράζονται σε αριθμό “likes”, “hearts” και “followers”.
Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να γίνει εθιστικός, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι η αξία ενός ατόμου εξαρτάται από την ψηφιακή του δημοφιλία. Η σύγκριση με άλλους χρήστες που προβάλλουν μια “τέλεια” ζωή ενισχύει τα αισθήματα κατωτερότητας, προκαλώντας ανασφάλεια, άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι νέοι προσπαθούν συχνά να προσαρμόσουν την εικόνα τους για να ανταποκριθούν στα πρότυπα που κυριαρχούν, χάνοντας έτσι τη σύνδεση με την αληθινή τους ταυτότητα.
Πέρα από την αυτοεικόνα, τα social media επηρεάζουν άμεσα και την ψυχική υγεία. Η συνεχής ανάγκη για ενημέρωση και αλληλεπίδραση προκαλεί υπερδιέγερση και αποσπά την προσοχή. Η αίσθηση ότι “πρέπει να είσαι πάντα διαθέσιμος” αυξάνει τα επίπεδα άγχους. Επίσης, η παρουσία φαινομένων όπως το cyberbullying και οι τοξικές συμπεριφορές στον ψηφιακό χώρο, μπορεί να αφήσει βαθιά συναισθηματικά τραύματα. Πολλοί νέοι δυσκολεύονται να διαχειριστούν την απόρριψη ή την αρνητική κριτική, ειδικά όταν αυτή γίνεται δημόσια και συχνά με σκληρότητα. Παρόλο που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπόσχονται περισσότερη επικοινωνία, παρατηρείται μια αντίφαση: πολλοί νέοι νιώθουν πιο απομονωμένοι από ποτέ. Η επικοινωνία περιορίζεται σε μηνύματα, emojis και stories, χωρίς την ποιότητα της διαπροσωπικής επαφής. Οι ουσιαστικές σχέσεις αντικαθίστανται από επιφανειακές αλληλεπιδράσεις, και η ικανότητα ανάπτυξης εν συναίσθησης και ειλικρινούς σύνδεσης μειώνεται.
Επιπλέον, η υπερβολική χρήση των social media επηρεάζει τον ύπνο, τη συγκέντρωση και τις σχολικές επιδόσεις, οδηγώντας σε ένα γενικό αίσθημα κόπωσης και αποδιοργάνωσης. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να παραβλέπουμε και τις θετικές πτυχές των social media. Όταν χρησιμοποιούνται με σύνεση, μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία ενημέρωσης, δημιουργίας και έκφρασης. Επιτρέπουν στους νέους να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους από όλο τον κόσμο, να αναδείξουν τα ταλέντα τους, να ευαισθητοποιηθούν για κοινωνικά ζητήματα και να ενισχύσουν την αίσθηση του ανήκειν σε κοινότητες με κοινές αξίες. Οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης για την ψυχική υγεία ή τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι πλατφόρμες για μάθηση και οι χώροι δημιουργικής έκφρασης είναι παραδείγματα του πώς τα social media μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος των νέων.
Η πρόκληση της εποχής δεν είναι η αποφυγή των social media, αλλά η ανάπτυξη μιας ώριμης σχέσης μαζί τους. Η εκπαίδευση στην ψηφιακή παιδεία πρέπει να ξεκινά από νωρίς και να προάγει την κριτική σκέψη, την αυτογνωσία και την υπευθυνότητα. Η οικογένεια και το σχολείο καλούνται να στηρίξουν τους νέους στην προσπάθεια να ισορροπήσουν την ψηφιακή τους ζωή με τον πραγματικό κόσμο. Με υγιή όρια, ανοιχτή επικοινωνία και σωστή καθοδήγηση, οι νέοι μπορούν να μετατρέψουν τα social media από παγίδα σε εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης.
