Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Τι σημαίνουν οι λέξεις Τριώδιο, Απόκριες, Μασκαράς και Καρναβάλι; Ποια είναι η ετυμολογία τους και πώς έφτασαν στο σύγχρονο λεξιλόγιο;
-Τριώδιο
Είναι το χρονικό διάστημα των τριών εβδομάδων (από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου) που προηγείται της Καθαράς Δευτέρας (οπότε και αρχίζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή).
Τι σημαίνει όμως η φράση «άνοιξε το Tριώδιο»; Σημαίνει την έναρξη της Aποκριάς και χρησιμοποιείται μεταφορικά. Για την Oρθόδοξη Eκκλησία, όμως, η φράση είναι κυριολεκτική, καθώς δέκα Κυριακές πριν από το Πάσχα αναγνώσκεται το εκκλησιαστικό βιβλίο, το λεγόμενο «Tριώδιο»< τρεις ωδές. Πρόκειται για Υμνογραφικούς Κανόνες – εκκλησιαστικά ποιήματα- που αποτελούνται μόνο από τρεις ωδές αντί από εννέα ωδές, που είναι το σύνηθες.
–Απόκρεως, αποκριά, απόκριες
Οι Απόκριες έχουν προέλευση Θρακική. Προέρχονται από την λατρεία του Θεού του κρασιού, του κεφιού, της ζωής και της αναπαραγωγής, του Διονύσου. Ο Διόνυσος είχε μαζί του τους Σάτυρους και τους Σελινούς, οι οποίοι έβαζαν στα κεφάλια τους στεφάνι από κισσό, φορούσαν μάσκες και ντύνονταν με δέρματα ζώων. Οι λάτρεις του Διόνυσου, ζαλισμένοι από το κρασί του Βάκχου χυδαιολογούσαν, θορυβούσαν, και χόρευαν. Οι Διονυσιακές και Βακχικές αυτές γιορτές είχαν σχέση με το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης, συμβόλιζαν την εποχή που η γη «ξυπνά» από την χειμερία νάρκη και αναγεννιέται. Για τους αρχαίους λαούς, ο η αναγέννηση της φύσης είχε σχέση και με τις ανθρώπινες ψυχές, πράγμα που συμβολιζόταν με τη μάσκα.
Η αποκρέα (ενν. Κυριακή η ημέρα), αρχικά, προσδιόριζε την τελευταία μέρα κατανάλωσης του κρέατος (από+κρέας). Η εβδομάδα πριν τη μεγάλη Σαρακοστή θεωρείται προπαρασκευαστική για τη νηστεία των σαράντα ημερών. Σ’ αυτή την εβδομάδα επιτρέπεται η κατανάλωση γαλακτομικών αλλά όχι του κρέατος (από + κρέως>γεν ενικ. του ουσ. “κρέας”). Γι αυτό, άλλωστε, η σαρκοφαγία, τιμάται ιδιαίτερα κατά την προηγούμενη εβδομάδα, με αποκορύφωμα την Τσικνοπέμπτη.
-Καρναβάλι
Η σημασία της ελληνικής λέξης “αποκριά” αποδόθηκε στα Λατινικά ως carnevale < carne (: κρέας) +vale (: αντίο) ή carne + levàmen (: παύω κόβω σταματώ). Ορισμένοι ετυμολογούν τη λέξη carnevale από το carro navale (τροχήλατο πλοιάριο). Επρόκειτο για ένα άρμα διασκέδασης που χρησιμοποιούσαν οι Λατίνοι στις γιορτές τους. Κάποιοι άλλοι προτείνουν τις μάλλον ανίσχυρες ετυμολογίες: κάρνος + βαλλίζω (χοροπήδημα προβάτων).
-Μασκαράς
Η Ιταλική λέξη maschera σημαίνει το “προσωπείο”. Το maschera παράγεται από το masca, το οποίο ακόμα και σήμερα προσδιορίζει τη μάγισσα. Κατά άλλους παράγεται από το αραβικό maskara (: γελωτοποιός). Πάντως είτε ιταλική είτε αραβική είναι η λέξη, στην ελληνική έδωσε τις λέξεις: μασκέ, μάσκαρα, μασκαράς, μασκαρεύω, μασκάρεμα μασκαριλίκι, μασκότ κ.ά.
(Πηγές: ΛΝΕΓ, διαδίκτυο)
