Γράφει η Λεμονιά Μορόμαλου
Κάθε δύο-τρία χρόνια περίπου διαβάζω τη Λωξάντρα. Όποτε θυμηθώ να αγανακτήσω με τους σημερινούς ρυθμούς της ζωής- ειδικά για τις γυναίκες – καταφεύγω στο πασίγνωστο βιβλίο για να πάρω λίγη από την αισιοδοξίας του. Αναπόφευκτα, όμως, παίρνω και μια γεύση από τη ζωή της εποχής καθώς και από τη θέση των γυναικών στην οικογένεια και στην κοινωνία. Έχουμε και λέμε λοιπόν: Οι περισσότερες γυναίκες ήταν παντρεμένες και αρκετές είχαν κόρες της παντρειάς. Οι σύζυγοί τους εργάζονταν και όλοι τα βόλευαν ανάλογα με το βαλάντιό τους. (Οι πιστωτικές κάρτες καθώς και τα καταναλωτικά δάνεια δεν είχαν εφευρεθεί. Ούτε καν τα στεγαστικά!). Υπήρχε και φτώχια αλλά δεν υπήρχε κακομοιριά. Προ πάντων όμως υπήρχε αλληλεγγύη, υπομονή και ανθρωπισμός.
Η ηρωίδα μου –η Λωξάντρα – ξυπνούσε το πρωί και άνοιγε το παράθυρό της που «έβλεπε» στον Βόσπορο. Ανέπνεε τον θαλασσινό αέρα και έλεγε στον εαυτό της:«Αχ! Τι ωραία! Δόξα σοι ο Θεός! Τι να ψήσω άραγε σήμερα... τούτο; εκείνο; ή το άλλο;» και αράδιαζε φαγητά που ενώ είχαμε ξεχάσει πια την ύπαρξή τους, ήρθαν να μας τα θυμίσουν οι άπειρες τηλεοπτικές εκπομπές μαγειρικού περιεχομένου.
Είχε και υπηρέτες η Λωξάντρα που τους φερόταν σαν μητέρα. Όχι «δουλικά» ή οικιακές βοηθούς, ούτε καθαρίστριες αμφιβόλου προέλευσης και συμπεριφοράς. Ήταν κάτι σαν .. ψυχοπαίδια της. Αυτό δεν σημαίνει ότι εκείνη δεν είχε δουλειές να κάνει. Το αντίθετο μάλιστα… Νοικοκυριό, εργόχειρα, ραψίματα, ανατροφή παιδιών αλλά κυρίως επαφή μαζί τους, κοινωνικές σχέσεις, δημόσιες σχέσεις, οικονομική διαχείριση… όλα περνούσαν από τα χέρια της. Πολιτικολογούσε κιόλας. Είχε άποψη λογική και «μεστή». Με λίγα λόγια κοινό νου. Μπορεί να έλεγε το σύζυγό της «αφέντη μου» ή «πασά μου» –δεν θυμάμαι τι ακριβώς – αλλά αφέντρα ήταν εκείνη. Πολύ κομψά στο βιβλίο αφήνεται να εννοηθεί ότι εκείνος επισκεπτόταν την πόλη μια δυο φορές το μήνα για … «δουλειές». Μόνο που έβαζε τα… «πιο καλά του». Σιγά μη σκοτιστεί η Λωξάντρα για το πού πηγαίνει αφού τίποτα δεν της έλειπε! Άσε που τον ετοίμαζε κιόλας… Υπήρχε και το μεσημεριανό διάλειμμα στη ζωή των οικογενειών του περιβάλλοντος της Λωξάντρας καθώς και η βραδινή βεγγέρα, συχνά- πυκνά. Δεν έλειπαν και τα μουσαφιριά καθώς και τα ταξίδια. Για να δουν τους συγγενείς τους και τους φίλους τους. Υπήρχαν και προβλήματα, οικογενειακά οικονομικά, κοινωνικά, αλλά απ’ ό,τι κατάλαβα η απλή ζωή που έκαναν τους έδινε το ψυχικό σθένος να τα αντιμετωπίσουν. Το χιούμορ δεν έλειπε, ακόμα και στις δύσκολες στιγμές. Το θάρρος, η τόλμη, η πρωτοβουλία και η αισιοδοξία διάχυτα.
…………..
Πριν μερικά καλοκαίρια φιλοξένησα για μια μέρα ένανΓάλλο καθηγητή Λυκείου. Συζητούσαμε όλο το απόγευμα περί πολιτικής, περί οικονομίας, περί εκπαίδευσης, καθώς και για τις συνθήκες και τουςτρόπους ζωής στις χώρες μας. Ακόμα μια φορά διαπίστωσα ότι η ζωή είναι καλλίτερη στην Ελλάδα για ένα και μοναδικό λόγο: Οι οικογενειακοί δεσμοί «κρατούν» ακόμα και σώζουν καταστάσεις (κοινωνικές, οικονομικές, ψυχολογικές, κοινωνικές κ.λπ.). Μεταξύ άλλων με ρώτησε πώς είναι η ζωή εδώ στη χώρα μας από την πλευρά της γυναίκας. Τι να του απαντήσω; Αυτά που ζω εγώ ή αυτά που ζουν όλες οι άλλες γυναίκες κάνοντας πως είναι ευχαριστημένες; Πάνω-κάτω του έδωσα να καταλάβει ότι η ζωή σήμερα απαιτεί η γυναίκα να ανταποκρίνεται σε χίλιους δυο ρόλους, και μάλιστα επιτυχημένα, και ότι πίσω από τη μάσκα της χειραφέτησης και των δήθεν δικαιωμάτων που τόσο αίμα και μελάνι χύθηκαν για να θεσπιστούν, κρυβόταν στην πράξη πολλαπλή σκλαβιά.. Δεν διαφώνησε, παρ’ όλο που στη χώρα του –όπως τόνισε– η πολιτεία διευκολύνει τον συνδυασμό μητρότητα –εργασία – οικογένεια.
Ξαφνικά με ρώτησε σε ποια εποχή θα ήθελα να ζω. Ίσωςεπειδή είχα πρόσφατα διαβάσει πάλι τη Λωξάντρα προσπάθησα να τον μεταφέρω στην εποχή και το κλίμα που έζησε εκείνη και του απάντησα ότι έτσι θα ήθελα να ζω κι εγώ. Δηλαδή πιο ανθρώπινα, πιο φυσικά, πιο ξένοιαστα. Άνοιξε τα μάτια του διάπλατα και «απεφάνθη»: «Βρίσκω την άποψή σου αιρετική!» Ήτανη τρίτη φορά στη ζωή μου που με χαρακτήρισαν έτσι. Οι προηγούμενες δυο συνέβησαν πολλά χρόνια πριν, με μια μέρα διαφορά:
Η πρώτη ήταν όταν εξέφρασα σε έναν ιερωμένο την άποψή μου ότι ορθώς δεν πρέπει να αναγράφεται το θρήσκευμα στις νέες ταυτότητες– άλλωστε θα καταλήξει πολύ γρήγορα να είναι και ανώφελο… Χωρίς πολλή σκέψη με αποκάλεσε αιρετική! Η δεύτερη προέκυψε ακριβώς την επόμενη ημέρα, όταν μετέφραζα στα Γαλλικά- για κάποιους φίλους- τα λεγόμενα ενός άλλου ιερωμένου περί της (τυπικής) διαφοράς ανάμεσα στην Ορθοδοξία και τον Καθολικισμό. Με λίγα λόγια το«filioque». Επειδή εκείνος γνώριζε λίγα Γαλλικά, με επέκρινε επειδή – εκ παραδρομής -μετέφρασα λάθος το ρήμα «εκπορεύεται» -το Άγιο Πνεύμα δηλαδή – στη Γαλλική! Μού είπε ότι αν το εννοώ έτσι όπως το μετέφρασα είμαι αιρετική! Τα κλάματα μού ήρθε να βάλω! Θυμήθηκα τον άλλο παπά και τη συζήτηση για τις ταυτότητες ακριβώς την προηγούμενη ημέρα! Τη μετάφραση πάντως τη διόρθωσα…
Όσο για τον καθηγητή από τη Γαλλία δεν τον έπεισα ότι ήθελα να ζω την εποχή της Λωξάντρας επειδή απλώς θεώρησε ότι δεν μου ταιριάζει. Παραδέχθηκε όμως ότι πράγματι η χειραφέτηση έκρυβε μια μεγάλη απάτη για τις γυναίκες και ότι δεν τις προστατεύουν καν οι θεσμοί. Όσο για την ισότιμη θέση τους στην κοινωνία –πρόσθεσε – πρέπει να αγωνίζονται καθημερινά για να τη διατηρήσουν, όπως επίσης καθημερινά πρέπει να αγωνίζονται ενάντια στις διακρίσεις που γίνονται εις βάρος τους- ακόμα και στις «προηγμένες» κοινωνίες. Για φαντάσου…!
