Γράφει ο Νίκος Κ. Χαβιάρας δ.Φ.
Ένα από τα όχι και τόσο γνωστά αιματηρά γεγονότα της Επανάστασης, το οποίο, μάλιστα, τηρουμένων των αναλογιών, μοιάζει με τις Σφαγές της Χίου και τις «προβλέπει», είναι το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης. Το νησί αυτό του βορειοανατολικού Αιγαίου βρίσκεται κοντά στην είσοδο του Ελλησπόντου και άρα κοντά και στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, η ύπαρξη στη Σαμοθράκη, που ο προεπαναστατικός πληθυσμός της πρέπει να ξεπερνούσε τους 4500 κατοίκους, μυημένων στη Φιλική Εταιρεία και η είδηση του ξεσηκωμού των Ελλήνων οδήγησαν στην άρνηση πληρωμής του ετήσιου φόρου των κατοίκων στην Υψηλή Πύλη στις 19 Απριλίου 1821, κάτι που θεωρήθηκε από τον Σουλτάνο συμμετοχή στην Επανάσταση. Και αυτό, και η εγγύτητα με την Πόλη, προκάλεσαν, με καθυστέρηση λίγων μηνών, την καταστροφή του τότε πλούσιου νησιού.
Την 1η Σεπτεμβρίου 1821 αποβιβάζονται στη Σαμοθράκη κοντά 2000 Οθωμανοί, υπό τον τότε υποναύαρχο Καρά Αλή, και άρχισαν αδιακρίτως τις σφαγές. Έκαψαν τα σπίτια όλων των οικισμών, ενώ σκότωναν, εκτός από τους άνδρες και τα αγόρια, και τις γυναίκες άνω των 40 ετών, ακόμη και τα βρέφη. Όπως συνέβη και στη Χίο, οι Τούρκοι έφεραν πίσω με δόλο, ότι δήθεν θα τους δώσουν χάρη, όσους είχαν καταφύγει στα βουνά και τους κατέσφαξαν στην περιοχή της Χώρας του νησιού Εφκάς (από τον αριθμό των σκοτωμένων, που ήταν 700). Η σφαγή στη Σαμοθράκη διήρκεσε έξι με οκτώ εβδομάδες. Ο αριθμός των θυμάτων της περιλαμβάνει, εκτός από τους περίπου 2000 σφαγιασθέντες, και 1800 με 2000 γυναικόπαιδα που πουλήθηκαν ως σκλάβοι στην Κωνσταντινούπολη. Διασώθηκαν μόνο 33 οικογένειες και οι περισσότεροι από τους ελάχιστους Έλληνες που έμειναν στην κατεστραμμένη Σαμοθράκη εξισλαμίσθηκαν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως έγινε και με τις Σφαγές της Χίου, στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι υπάρχει πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Βινσόν (Auguste Vinchon) με θέμα τη σφαγή της Σαμοθράκης (τίτλος: «Μετά τη σφαγή της Σαμοθράκης», 1827). Ακόμη, στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Ίων Δραγούμης, πρόξενος τότε στο γειτονικό Δεδέ Αγάτς (Αλεξανδρούπολη), κατέγραψε από μαρτυρίες Σαμοθρακιτών τα γεγονότα της σφαγής, τονίζοντας τις βαρβαρότητες των Τούρκων απέναντι στους αμάχους, στο βιβλίο του Σαμοθράκη. Ο Δραγούμης μετέφερε στην Αθήνα και το, προερχόμενο από το νησί, τρυπημένο από τουρκική λόγχη Ευαγγέλιο, το οποίο φυλάσσεται σήμερα στο Εθνολογικό Μουσείο.
