Παράξενα βακτήρια που παγιδεύτηκαν στα δόντια των Νεάντερταλ θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να αναπτύξουν νέα αντιβιοτικά, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 4 Μαΐου στο περιοδικό Science και χρησιμοποίησε οδοντική πλάκα από προϊστορικούς και σύγχρονους ανθρώπους για να ερευνήσει την εξέλιξη των μικροβίων στη στοματική κοιλότητα.
Κάθε άτομο έχει το δικό του στοματικό μικροβίωμα – ένα σύνολο εκατοντάδων ειδών μικροσκοπικών οργανισμών που «αποικίζουν» τη στοματική κοιλότητα. Συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων διαφορετικών ειδών μικροοργανισμών που υπάρχουν ανά πάσα στιγμή, το μικροβίωμα του στόματος είναι μεγάλο και ποικίλο και ποικίλλει ανάλογα με το περιβάλλον διαβίωσης του ανθρώπου, αναφέρει το livescience.com. Για να διερευνήσει το αρχαίο ανθρώπινο στοματικό μικροβίωμα, η Christina Warinner, ερευνήτρια βιομοριακής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στις Ηνωμένες Πολιτείες, επινόησε νέες τεχνικές για την ανάλυση της οδοντικής πλάκας των προϊστορικών ανθρώπων, η οποία εξελίχθηκε σε πέτρα. «Η οδοντική πέτρα είναι το μόνο μέρος του σώματός μας που απολιθώνεται κανονικά όσο είμαστε ακόμα ζωντανοί», είπε η συντονίστρια της μελέτης.
Το ταρτάρ έχει επίσης την υψηλότερη συγκέντρωση αρχαίου DNA από οποιοδήποτε θραύσμα προϊστορικού σκελετού. Με λίγα μόνο χιλιοστόγραμμα οδοντικής πέτρας, η Christina Warinner μπόρεσε να απομονώσει δισεκατομμύρια μικρούς κλώνους DNA από εκατοντάδες μικτά είδη και στη συνέχεια ανασυνδύασε αυτούς τους κλώνους για να αναγνωρίσει τα γνωστά είδη. Αλλά η μελέτη των προϊστορικών απολιθωμάτων περιλαμβάνει μια πρόσθετη δυσκολία: το DNA που βρέθηκε στην οδοντική πέτρα των προϊστορικών ανθρώπων θα μπορούσε να προέρχεται από μικρόβια που έκτοτε έχουν εξαφανιστεί από τη Γη.
Στη νέα τους μελέτη, η Christina Warinner και οι συνεργάτες της ανέλυσαν την οδοντική πέτρα από 12 Νεάντερταλ – ο άνθρωπος του Νεάντερταλ είναι ένα από τα πιο κοντινά εξαφανισμένα “ξαδέρφια” του σύγχρονου ανθρώπου από 34 ανθρώπινα αρχαιολογικά κατάλοιπα και από 18 σύγχρονους ανθρώπους που έζησαν 100.000 χρόνια πριν και μέχρι σήμερα στην Ευρώπη και την Αφρική. Οι ερευνητές ανέλυσαν την αλληλουχία περισσότερων από 10 δισεκατομμυρίων θραυσμάτων DNA και τα επανασυναρμολόγησαν σε 459 βακτηριακά γονιδιώματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου το 75% όλων των γνωστών στοματικών βακτηρίων.
Στη συνέχεια, εστίασαν σε δύο είδη του βακτηριακού γένους Chlorobium, που βρέθηκαν σε επτά άτομα που έζησαν στο Ύστερο Πλειστόκαινο (126.000 χρόνια έως 11.700 χρόνια πριν). Αυτά τα βακτήρια δεν αντιστοιχούν σε κανένα γνωστό είδος, αλλά σχετίζονται στενά με το C. limicola, ένα βακτήριο που έχει βρεθεί σε πηγές νερού που σχετίζονται με τη ζωή των σπηλαίων. Είναι πιθανό ότι «όσοι άνθρωποι ζούσαν σε περιβάλλοντα που συνδέονται με σπηλιές τα απέκτησαν ενώ έπιναν νερό», είπε η Christina Warinner. Τα δύο είδη του γένους Chlorobium απουσιάζουν σχεδόν εξ ολοκλήρου από την πέτρα των ανθρώπων που ζουν τα τελευταία 10.000 χρόνια.
Μεταξύ του Ύστερου Πλειστόκαινου και του Ολόκαινου (πριν από 11.700 χρόνια έως σήμερα), για σχεδόν 100.000 χρόνια, οι άνθρωποι ζούσαν σε σπηλιές, εξημέρωναν ζώα και εφηύραν τα υλικά πίσω από τα πλαστικά του 21ου αιώνα – και όλα είχαν τις δικές τους και ξεχωριστές βακτηριακές αποικίες. Οι αλλαγές σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης του μικροβιακού γένους Chlorobium συνέβησαν παράλληλα με τις αλλαγές στον τρόπο ζωής των προγόνων μας. Στις μέρες μας, τα μικροβιώματα στις στοματικές κοιλότητες των ανθρώπων είναι δραστικά διαφορετικά. «Μέσω του εντατικού βουρτσίσματος των δοντιών, τα στοματικά βακτήρια διατηρούνται πλέον σε χαμηλά επίπεδα. Θεωρούμε δεδομένο ότι έχουμε αλλάξει ριζικά τους τύπους ζωής με τους οποίους αλληλεπιδρούμε», δήλωσε η Christina Warinner.
Ο Τζον Χοκς, ένας παλαιοανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν που δεν συμμετείχε στη μελέτη, είπε στο Live Science σε ένα email ότι «ένα ενδιαφέρον πράγμα σχετικά με τα μικρόβια είναι ότι ορισμένα από αυτά δεν ήταν γνωστό ότι σχετίζονται καθόλου με το στόμα μας προέρχονται από το νερό των λιμνών και των λιμνών. Μας λένε ότι αυτές οι πηγές νερού ήταν πιθανώς τακτικά στοιχεία του τρόπου ζωής τους».
Οι συγγραφείς της μελέτης ανέλυσαν επίσης τις συστάδες βιοσυνθετικών γονιδίων (BGCs), εκείνες τις συστάδες γονιδίων που απαιτούνται για τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης ένωσης, με στόχο τον εντοπισμό των τύπων ενζύμων που παρήγαγε το είδος Chlorobium. Με την απομόνωση και την κατανόηση τέτοιων BGC, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να αναπτύξουν νέα φάρμακα. Όταν εισήχθησαν σε ζωντανά βακτήρια, τα BGC του χλωροβίου παρήγαγαν δύο νέα ένζυμα που μπορεί να έπαιξαν ρόλο στη φωτοσύνθεση.
Οι νέες τεχνικές που χρησιμοποιούνται σε αυτή τη μελέτη θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών στο μέλλον, δήλωσε η Christina Warinner.
“Τα βακτήρια είναι η πηγή σχεδόν όλων των αντιβιοτικών μας – δεν έχουμε ανακαλύψει καμία σημαντική νέα κατηγορία αντιβιοτικών τα τελευταία χρόνια και είμαστε στα πρόθυρα να ξεμείνουμε από αποτελεσματικά αντιβιοτικά μακροπρόθεσμα. Αυτές οι μέθοδοι μας δίνουν ευκαιρία να αναζητήσουμε πιθανούς παραγωγούς αντιβιοτικών BGC στο παρελθόν», πρόσθεσε η συντονίστρια της μελέτης.
