Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Ο ενδέκατος μήνας του χρόνου και ο τρίτος και τελευταίος του φθινοπώρου.
Κατά το ρωμαϊκό ημερολόγιο, που άρχιζε από τον Μάρτιο, ήταν ο ένατος και απ’ αυτό πήρε και το όνομά του: Νοέμβριος < λατ. November < novem ‘εννέα’. Στη συνέχεια, με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, το ρωμαϊκό ημερολόγιο έγινε δωδεκάμηνο. Ο Νοέμβριος μετακινήθηκε στην ενδέκατη θέση, αλλά διατήρησε την παλιά του ονομασία.
Ονομασίες Νοέμβρη:
Στα περισσότερα μέρη της χώρας μας ο Νοέμβριος θεωρείται κυρίως ως ο μήνας της σποράς των δημητριακών και των οσπρίων, γι’ αυτό και κατά τόπους ονομάζεται Σποριάς, Σποράρης, Σπαρτής, Σπαρτάρης, Σποράτης (Κρήτη), Σποριάτης (Ρόδος), Μεσοσπορίτης και Νιαστής (Ικαρία: από το ρήμα νιάζω =νεάζω = ανανεώνω το χωράφι με νέο όργωμα, καλλιεργώ πάλι το χωράφι). Ένα σχετικό γνωμικό, με τη βοήθεια της παρετυμολογίας του ονόματός του, συμβουλεύει: «Νοέμβρη, νόα και σπέρνε». (Μύκονος). Στην Κύπρο λέγεται και Νιόβρης.
Επειδή πολλές ημέρες του Νοεμβρίου είναι ομιχλώδεις, αλλά και επειδή τότε παχνίζουν τα ζώα (τους βάζουν τροφή στο παχνί), ονομάζεται ο μήνας και Παχνιστής (Πελοπόννησος κ.α.), Χαμένος (Λαμία) και Ανακατωμένος, λόγω της καιρικής του αστάθειας (Πελοπόννησος), Κρασομηνάς, επειδή ανοίγονται τα βαρέλια με το καινούργιο κρασί, και Βροχάρης, για τις βροχές του.
Επειδή είναι ο μήνας της σποράς, και οι άγιοι του μήνα έλαβαν ανάλογα ονόματα. Ο Άγιος Γεώργιος, που γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου, ονομάστηκε Σπορίτης, Σποριάτης (Ρόδος) και Σπόρος (Κύπρος). Ονομάστηκε όμως και Μεθυστής, επειδή την ημέρα αυτή άνοιγαν τα νέα κρασιά. Η Παναγία που γιορτάζει τα Εισόδιά της στις 21 ονομάστηκε Αρχισπορίστρα (Θράκη), Μεσοσπορίτισσα (Πελοπόννησος, Κρήτη κ.α.) και Πολυσπορίτισσα (Ευρυτανία, Μακεδονία), ενώ οι Αργείοι ονομάζουν την Παναγία των Εισοδίων Πορτοκαλού, επειδή συμπίπτει με την ακμή της παραγωγής των πορτοκαλιών τους.
Στις άλλες γεωργικές ασχολίες περιλαμβάνεται και το λιομάζωμα, το οποίο μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τον Γενάρη ή και περισσότερο.
Ο Νοέμβριος είναι ένας μεταβατικός, μελαγχολικός μήνας. Οι ήπιες μέρες του φθινοπώρου έχουν μείνει πίσω, αλλά ο χειμώνας περιμένει στη γωνία. Εκτός από τις κατάλληλες για τη σπορά βροχές του, ο Νοέμβρης θεωρείται ότι φέρνει ή τουλάχιστον προμηνύει το ψύχος. Οι λαϊκές παραδόσεις επιμένουν πως ο χειμώνας έρχεται στις 11 (του Αγίου Μηνά) ή το πολύ στις 14 Νοεμβρίου (του Αποστόλου Φιλίππου), ενώ στη γιορτή του Αγίου Αντρέα, στις 30 Νοεμβρίου, το κρύο “αντριεύει”.
Παροιμίες για τον Νοέμβρη:
- «Ο Αϊς-Μηνάς το μήνυσε κι ο Φίλιππος το καρτερεί» (Θράκη)
- «Του Αϊ-Μηνά εμήνυσε ο πάππος ο Χειμώνας: Έρχομαι για δεν έρχομαι, τ’ Αϊ-Φιλίππου αυτού είμαι»
- «Αν του Αϊ-Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια των Αγιώ (21, των Εισοδίων) δε λείπω» (Μύκονος)
- «Τ’ Αϊ-Αντριά (του Αγίου Ανδρέα, στις 30) και τ’ άχερα κρυά» (Μύκονος κ.α.)
Το σμήνος των Πλειάδων, γνωστότερο ως Πούλια, δύει στα μέσα Νοεμβρίου, αμέσως μετά την ανατολή του Ηλίου. Λέει λοιπόν ο λαός:
- «Ο Αϊ-Μηνάς εμήνυσε Πούλια μην ξημερώσει. Και η Πούλια βασιλεύοντας πίσω της παραγγέλνει: Μήτε καράβι στο γιαλό, μήτε τσοπάνης στο βουνό, μήτε πουλάκι στο δεντρό, μήτε ζευγάς στον κάμπο.»
- «Στις δεκαφτά ή στις δεκοχτώ πέφτει η Πούλια στο γιαλό, και πίσω παραγγέλνει: μηδέ στανίτσα στα βουνά, μήτε γιωργός στους κάμπους.»
- «Όντας η Πούλια βασιλεύει, ο ζευγολάτης αποσπέρνει».
Άλλες παροιμίες:
- «Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές»
- «Ο Νοέμβρης έκλεισε; Τα ζευγάρια είναι στο στάβλο»
- «Ο Νοέμβρης κι αν βροντά, το κρασάκι να ’ναι καλά»
- «Ο Νοέμβρης με βροχή, σκάβει, σπέρνει όλη τη γη»
- «Το Νοέμβρη κρύο κάνει κι η φωτιά θα μας ζεστάνει»
- «Το Νοέμβρη, το Δεκέμβρη, φύτευε καταβολάδες».
Εορτές του Νοέμβρη:
Εξάλλου ο Νοέμβριος, λόγω της εορτής των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ (στις 8 ) ονομάζεται και Αϊ-Ταξιάρχης, Αρχαγγελίτης, Αρχαγγελιάτης, Αϊ-Στράτης, Αϊ- Στράτηγος και Αγιομιχαλιός, κατά τόπους, Αγιομηνάς, από την εορτή του Αγίου Μηνά (11 Νοεμβρίου), Φιλιππιάτης ή Αϊ-Φίλιππας από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου).
Τον Νοέμβριο εορτάζονται από την Εκκλησία μας (εκτός των όσων αναφέραμε) και οι: Άγιος Νεκτάριος (9), Ευαγγελιστής Ματθαίος (16), Αγία Αικατερίνη (25), Άγιος Στυλιανός (26). Αξίζει, τέλος να σημειώσουμε ότι από τις 14 του μηνός αρχίζει η νηστεία των Χριστουγέννων, η οποία λέγεται Σαραντάμερο.
Οι Ρωμαίοι είχαν αφιερώσει τον μήνα στον Ποσειδώνα και γιόρταζαν τα Ποσειδώνια. Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Μαιμακτήρια, για να τιμήσουν τον θεό των καιρικών συνθηκών, Δία τον Μαιμάκτη, δηλαδή τον θυελλώδη, και να του ζητήσουν ήπιο καιρό, σε μια εποχή που το κρύο δυνάμωνε. Κατά τη γιορτή αυτή προσφερόταν θυσία στον Δία Γεωργό, για να βρέξει και να επιτρέψει τη σπορά.
Καλό μήνα!
(Πηγή: https://el.wikipedia.org)
