Γράφει η Μαρία Πονηρού, Λογοθεραπεύτρια στο Κέντρο Ημέρας Εφήβων – Νεαρών Ενηλίκων “Στην Αυλή του Κόσμου” του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου
Η εκπαίδευση καίριων δεξιοτήτων (Pivotal Response Training – P.R.T) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και να αναγνωριστεί ως μια σημαντική παρέμβαση, η οποία προάγει αποτελεσματικά την κοινωνική επικοινωνία και το παιχνίδι των παιδιών με ΔΑΦ. Αναμφίβολα υπάρχει μια σειρά από ανασκοπήσεις της βιβλιογραφίας, οι οποίες εντοπίζουν την αναγκαιότητα για την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών με ΔΑΦ και στοχεύουν σε κοινωνικές παρεμβάσεις στα φυσικά πλαίσια και συγκεκριμένα στο πλαίσιο του παιχνιδιού. Κάτι που θεωρείται απαραίτητο για τη διατήρηση και γενίκευση των κοινωνικών δεξιοτήτων.
Αυτό το μοντέλο βασίζεται στην εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς και αντανακλά μια αναπτυξιακή προσέγγιση στη μάθηση. Συγκεκριμένα, βασίζεται στις αρχές της εφαρμοσμένης ανάλυσης συμπεριφοράς (ABA) (Koegel & Koegel, 2006), που όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως είναι ένα ολοκληρωμένο σύνολο αρχών συμπεριφοράς. Ένα είδος εφαρμογής των αρχών ABA είναι μέσω της χρήσης διακριτής δοκιμαστικής διδασκαλίας η οποία στοχεύει σε μεμονωμένες δεξιότητες, σε ένα απομονωμένο περιβάλλον. Είναι γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για την αποτελεσματική εφαρμογή του ABA. Το γεγονός αυτό οδήγησε τον ερευνητή να επικεντρωθεί στην έρευνα μιας πιο εξελιγμένης τεχνικής, η οποία χαρακτηρίστηκε ως «Κύριες Αποκρίσεις», δηλαδή συμπεριφορές που αναμένονταν σε ευρύτερους τομείς λειτουργίας και είχαν ως αποτέλεσμα πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις και ταχύτερες βελτιώσεις. Αυτή η μέθοδος ήταν επιτυχής όσον αφορά τη γενίκευση των συμπεριφορών, οι οποίες δεν είχαν λάβει άμεση παρέμβαση (Koegel & Koegel, 2006).
Πιο συγκεκριμένα, αυτού του είδους η παρέμβαση ορίζεται ως αυτή που παράγει μεγάλες βελτιώσεις σε άλλους μη εκπαιδευμένους τομείς. Πρώτον, αυτή η μέθοδος μειώνει την υπερ-επιλεκτικότητα του ερεθίσματος, καθώς τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να επιλέξουν και να επικεντρωθούν σε ένα ερέθισμα ενώ καταστέλλουν άλλα. Ως αποτέλεσμα, δεν μπορούν να ανταποκριθούν σωστά όταν υπάρχουν πολλαπλά ερεθίσματα. Σε αυτό το πλαίσιο διδάσκονται να διακρίνουν ένα ερέθισμα μεταξύ πολλών. Για παράδειγμα στο P.R.T επιλέγουν ένα παιχνίδι ή ένα αντικείμενο, το οποίο γίνεται το αυτοδιάκριτο ερέθισμα.
Αναλύονται δηλαδή συμπεριφορές και δεξιότητες και μελετώνται σε απαντήσεις και συνέπειες. Για παράδειγμα, υπάρχει μια συστηματική παρέμβαση, η οποία αξιοποιεί τη διαμόρφωση, την προτροπή και την ανάλυση εργασιών των επιθυμητών δεξιοτήτων. Έπειτα, η συστηματική διδασκαλία συνδυάζεται με την ενίσχυση και παρακινείται η ανταπόκριση (Lovaas, 1987). Παρά την αποτελεσματικότητά της, η έρευνα υποστηρίζει μια σύγχρονη προσέγγιση, η οποία χρησιμοποιεί μια αποτελεσματική θεραπεία στοχεύοντας συμπεριφορές (Prizant & Rubin, 1999). Επιπλέον, έχουν εντοπιστεί πολλές βασικές συμπεριφορές, όπως τα κίνητρα, η αυτοδιαχείριση και η ανταπόκριση σε πολλαπλά στοιχεία όπως η ενσυναίσθηση. Η Εκπαίδευση Καίριων Δεξιοτήτων (P.R.T) είναι μια αντανάκλαση της σύγχρονης προσέγγισης στο ABA, στην οποία οι βασικές συμπεριφορές σχετίζονται με τα κίνητρα και την ανταπόκριση σε πολλαπλές ενδείξεις.
Επιπλέον, το P.R.T θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια νατουραλιστική προσέγγιση στη θεραπεία, με στόχο την αύξηση των συμπεριφορών κοινωνικής επικοινωνίας και παιχνιδιού για παιδιά με ΔΑΦ (Koegel, Carter, & Koegel, 2003). Αυτό ακολουθεί το παράδειγμα του παιδιού και τις ευκαιρίες για επιλογή. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι το P.R.T θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την απόκτηση ακαδημαϊκών δεξιοτήτων και κερδών σε ευρύτερο περιβάλλον (Koegel & Koegel, 2006). Ως πρότυπο σχεδιάστηκε αρχικά για να παρέχει έναν ολοκληρωμένο προγραμματισμό μέσω της παρουσίας των γονέων ως πρωταρχικών παραγόντων αλλαγής, ενώ τονίζει τη σημασία της παρέμβασης που θα μπορούσε να εφαρμοστεί μέσω του σπιτιού, της θεραπείας και του σχολικού περιβάλλοντος.
Το κίνητρο εκτιμάται ως σημαντικό τμήμα, το οποίο αφορά το P.R.T. Είναι γεγονός ότι τα παιδιά με αυτισμό συχνά δεν μπορούν να εκφράσουν τη γενική επιθυμία ή προθυμία να ανταποκριθούν σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Αυτή η έλλειψη κινήτρων μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα των θεραπειών και την απόκτηση δεξιοτήτων, καθώς στο P.R.T είναι σημαντική η σχέση μεταξύ κινήτρων και κοινωνικής δέσμευσης, όπως υποδεικνύεται από την ανταπόκριση και τις μυήσεις. Το κίνητρο ενισχύεται στο P.R.T με την παρουσία ευκαιριών, την αξιοποίηση φυσικών πλαισίων και τη χρήση φυσικής, ενδεχόμενης ενίσχυσης (Koegel & Koegel, 2006).
Αυτό το είδος ενίσχυσης θα μπορούσε να οριστεί ως ενίσχυση που παρέχεται αφού εμφανιστεί η επιθυμητή συμπεριφορά (Cooper, Heron, & Heward, 2006). Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να παρέχεται ενίσχυση όσο το δυνατόν πιο άμεση, σύμφωνα με το κοινωνικό πλαίσιο, κατάλληλη για την επιθυμητή κοινωνικο-επικοινωνιακή συμπεριφορά.
