ΒΙΒΛΙΟΤΑΞΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ
Γράφει και επιμελείται η δρ Αγγελική Μαστρομιχαλάκη, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ… Λίγα λόγια
Κατά τον εικοστό αιώνα αυξάνεται στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη διασπορά η παραγωγή έργων της παιδικής λογοτεχνίας. Η προοδευτικά επερχόμενη ποσοτική και ποιοτική μεταβολή λογοτεχνικών έργων θα επιφέρει περί το τελευταίο τέταρτο του αιώνα (από το1974 και μετά) την καθιέρωση της αυθυπαρξίας του χώρου της παιδικής λογοτεχνίας μέσα στο σύνολο της ελληνικής λογοτεχνίας.
Η εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα θα δρομολογήσει μια άνθιση στον χώρο κατά το πρώτο τέταρτο του εικοστού. Οι αγώνες του δημοτικισμού με την ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1910), η έκδοση και άλλων νεότερων παιδικών περιοδικών, όπως Ο φάρος (1909-1912) της Κωνσταντινούπολης, Ο παιδικός φάρος (1908), Ζήνων (1915), Η φωνή των νέων (1933), στον Αιγυπτιώτη ελληνισμό, Η παιδική ηχώ (1903-1905), στην Κύπρο, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Νεότητας (1924), Το ελληνόπουλο (1928), Ο παιδικός κόσμος (1930-1952) του Γ. Βλέσσα και επιστημονικών περιοδικών με επίκεντρο το παιδί, όπως ο Παιδικός Αστήρ (1911-1913), Παιδαγωγική (1936), κ.ά., η επερχόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917-1920, η προσπάθεια και το έργο του κορυφαίου λαογράφου Ν. Πολίτη, η ίδρυση της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας (1908), θα ωθήσουν αποτελεσματικά την Παιδική Λογοτεχνία μέσα από την εκπαιδευτική και παιδαγωγική οδό με τα Αλφαβητάρια και τα Αναγνωστικά.
Κυρίως, όμως, κορυφαίοι δημιουργοί θα απαλλάξουν οριστικά τη λογοτεχνία των νέων από τον διδακτισμό της προηγούμενης γενιάς. Πολλοί συγγραφείς θα συνεργαστούν με το περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων (1879-1945) με πρωτεργάτες τον Αριστοτέλη Κουρτίδη και τον Γρ. Ξενόπουλο. Είναι οι Μ. Δ. Στασινόπουλος, Πέτρος Χάρης, Τέλλος Άγρας, του οποίου η παρουσία στη Διάπλαση των Παίδων, με ποιήματα προορισμένα για παιδιά και με συναφή θεματολογία από τη ζωή του παιδιού, προκάλεσε αίσθηση, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Γιάννης Περγιαλίτης, Γεωργία Ταρσούλη, Νίκος Ποριώτης, Πηνελόπη Μαξίμου, Γιώργος Κοτζιούλας, ΛίλαΚαρακάλου-Καρανικόλα, Σπύρος Πλασκοβίτης, Ρίτα Μπούμη-Παπά, Διονύσης Τροβάς, Λιλή Ιακωβίδη. Έξω από τον χώρο του περιοδικού, η Πηνελόπη Δέλτα γράφει τα έργα, Για την Πατρίδα (1909), Παραμύθι χωρίς όνομα (1910), Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου (1911) κ. ά, ενώ ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου γράφει ένα λογοτεχνικό αναγνωστικό για την Γ΄ Δημοτικού, Τα ψηλά βουνά (1918), καθώς και την αξιοζήλευτη σε ωριμότητα συλλογή ποιημάτων Τα Χελιδόνια (1920) και ο Αλέξανδρος Πάλλης δημοσιεύει τα καλύτερα παλιότερα ποιήματά του, συμπληρωμένα με καινούρια στις ποιητικές συλλογές Ταμπουράς και κόπανος (1907) και Κούφια Καρύδια (1915).
Θα άξιζε ακόμη να μνημονευθεί και η προσφορά του Ι. Πολέμη στην ποίηση. Η πρώτη του συλλογή με τίτλο Τα πρώτα βήματα (1904) εκδίδεται από τον Σύλλογο προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων και πολλά από τα ποιήματα που την απαρτίζουν εντάχθηκαν για την απλότητα και το περιεχόμενό τους στα Αναγνωστικά του Δημοτικού και τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα του Γυμνασίου. Ο Ι. Πολέμης, το 1914, εξέδωσε την ποιητική ανθολογία Παιδική Λύρα
Κατά την περίοδο αυτή θα αλλάξουν η γλώσσα κι η αισθητική του παιδικού λογοτεχνήματος και το ύφος θα αποκτήσει μια πιο κοινωνική και ρεαλιστική θεώρηση του παιδιού και της παιδικότητας. Η αποστασιοποίηση που επέβαλε παλιότερα το παιδαγωγικό τρίπτυχο Πατρίδα – Θρησκεία – Οικογένεια μεταλλάσσεται σε μια πιο δραστική κοινωνική και συμμετοχική αντίληψη του κόσμου μέσα από το παιδικό λογοτέχνημα. Την ψυχολογική απάθεια της αποστασιοποίησης του συγγραφικού εγώ, δηλαδή του ποιητικού υποκειμένου, θα διαδεχθεί μια ενδοσκόπηση της παιδικής ψυχής και του τρόπου που αυτή θεωρεί τον κόσμο.
Ο λογοτέχνης εργάζεται αναζητώντας ολοένα την παιδική ψυχή.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας συγγραφέας που τρεις δεκαετίες γράφει βιβλία για παιδιά κι εφήβους, αναζητώντας ολοένα την παιδική ψυχή, στην εποχή μας είναι ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος. Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Οι γονείς του, έλληνες της διασποράς, μεγάλωσαν στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο της Αιγύπτου με καταγωγή από την Πάτρα και την Κρήτη, και από την Ικαρία και την Πάφο της Κύπρου. Οι φήμες λοιπόν ότι στις φλέβες του ρέει Μεσόγειος μάλλον αληθεύουν. Μεγάλωσε σε έναν μαγικό κήπο στην Αγία Παρασκευή Αττικής. Σήμερα, με τη γυναίκα του και τα δυο παιδιά τους, ζουν μεταξύ Παιανίας Αττικής και Άκολης Αιγιάλειας.
Σπούδασε Παιδαγωγικά και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Από το 1984 εργάζεται στην πρωτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση. Το 1995 εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο για παιδιά, «Η περιπέτεια της ζαρωμένης κάλτσας» (Εκδόσεις Δελφίνι). Το 1997 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ο Τριγωνοψαρούλης» (Εκδόσεις Πατάκη). Το διαφορετικό ψάρι έγινε ο πιο διάσημος σύγχρονος ήρωας ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας.
Από τότε ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος έχει γράψει δεκάδες βιβλία για παιδιά και νέους. Πολλά από αυτά κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε χώρες όπως Ιρλανδία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Σερβία, Μαλαισία, Τουρκία, Κορέα και Κίνα. Βιβλία του έχουν τιμηθεί με βραβεία και επαίνους. Εκτός από τη συγγραφή λογοτεχνικών έργων, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος επισκέπτεται σχολεία και βιβλιοθήκες, όπου συναντά τους μικρούς αναγνώστες του, μεταφράζει λογοτεχνικά έργα για παιδιά, σχεδιάζει προγράμματα για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και ασχολείται με την προώθηση της παιδικής λογοτεχνίας με τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, καθώς και με άρθρα του σε ηλεκτρονικά περιοδικά και εφημερίδες.
Το 2013 ανακηρύχθηκε από την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Αγγελιαφόρος Ψυχικής Υγείας στα σχολεία. Είχε προταθεί για το βραβείο AstridLindgren 2017 από το Κυπριακό Τμήμα της ΙΒΒΥ και ήταν ο Έλληνας υποψήφιος για το Διεθνές Βραβείο της ΙΒΒΥ H.C. Andersen 2018 μετά από πρόταση του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ.
Το 2022 τιμήθηκε από την ΙΒΒΥ (ΚΕΠΒ) για την αναγραφή στον τιμητικό -HonorList για το βιβλίο του «ΘΩΜΑΣ Qbit Ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου».
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: «Η Μεσόγειος είμαι εγώ και δεν είμαι πια εδώ», εκδ. Πατάκη
Η Μεσόγειος, η θάλασσά μας, απογοητευμένη από την αδιαφορία των ανθρώπων, οι οποίοι ρυπαίνουν τα νερά της, εξαφανίζουν τα πλάσματά της και την καταστρέφουν, ζητά να αλλάξει τόπο πάνω στη Γη. Μαζί με τα πουλιά, τα ψάρια κι όλα τα πλάσματά της φεύγει, αναζητώντας έναν άλλο τόπο, όπου οι άνθρωποι θα την αγαπούν και θα την υπολογίζουν. Όταν οι άνθρωποι των λαών που κατοικούν τριγύρω από τη Μεσόγειο βρίσκουν στη θέση της μια άδεια και έρημη περιοχή, αναλογίζονται τα λάθη που έκαναν και μετανιώνουν!
Προλαβαίνουν όμως να την πείσουν να γυρίσει πίσω;
Το βιβλίο είναι ένα από τη σειρά “Οικολογήματα”, μια σειρά βιβλίων με στόχο την ευαισθητοποίηση των παιδιών σχετικά με τα μεγάλα προβλήματα του πλανήτη, ώστε να γίνουν αυριανοί πολίτες με οικολογική συνείδηση.
Κάθε βιβλίο περιλαμβάνει μια λογοτεχνική ιστορία και παιδαγωγικά σχεδιασμένες δραστηριότητες σχετικές με ένα μεγάλο περιβαλλοντικό ζήτημα. Η λογοτεχνική ιστορία και οι δραστηριότητες αλληλοσυμπληρώνονται, καλύπτοντας σφαιρικά κάθε θέμα, μιλώντας κατευθείαν στο νου αλλά και στην ψυχή των μικρών αναγνωστών.
Με τις ιστορίες από τα “Οικολογήματα”, καλεί ο συγγραφέας όλα τα παιδιά να αναλάβουν δράση για την πρόληψη και την προστασία από τις φυσικές καταστροφές, ώστε μαζί να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή και να υπερασπιστούμε τη φυσική κληρονομιά και την αειφορία.
Τα βιβλία είναι εναρμονισμένα με τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και ιδιαίτερα με τους στόχους 13, 14 και 15 για το κλίμα και τη ζωή στη στεριά και στη θάλασσα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σχολείο, στα εργαστήρια δεξιοτήτων στην ενότητα «Φροντίζω το περιβάλλον», στους τομείς Οικολογία, Παγκόσμια και τοπική φυσική κληρονομιά, Κλιματική αλλαγή, Φυσικές καταστροφές, Παγκόσμια και τοπική πολιτιστική κληρονομιά.
Όλα τα βιβλία της σειράς είναι εξαιρετικά και κατάλληλα για τα παιδιά.
