Γράφει ο Νίκος Κ. Χαβιάρας δ.Φ.
Είναι αναμφισβήτητα πολύ δύσκολο να χωρέσει κανείς σε λίγες εκατοντάδες λέξεις μια κάπως επαρκή γενική αναφορά στην προσωπικότητα και τη δράση μιας από τις μεγαλύτερες μορφές της Επανάστασης. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης γεννήθηκε το 1780 (ή 1782) στο Μαυρομάτι Καρδίτσας, καρπός της παράνομης σχέσης του αρματολού Δημήτρη Καραΐσκου με την καλόγρια Ζωή Ντιμισκή -εξ ου και το παρωνύμιο «Γιος της καλογριάς». Από τη μάνα του, που δεν άντεξε την κατακραυγή του κόσμου, τον εγκατέλειψε και πέθανε οκτώ χρόνια μετά τη γέννησή του, λέγεται ότι ο Καραϊσκάκης κληρονόμησε το ελεύθερο πνεύμα του και την παροιμιώδη βωμολοχική του τάση. Τον ανέθρεψε μια οικογένεια Σαρακατσάνων, αλλά ήδη στα 14-15 χρόνια του είχε ιδρύσει κλέφτικη ομάδα με συνομηλίκους του.
Ο Καραϊσκάκης υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του Κατσαντώνη, αλλά και σωματοφύλακας του Αλή Πασά. Κατά τα πρώτα χρόνια του Αγώνα βρισκόταν σε μια αμφιθυμία σε σχέση με το να προσφέρει τις στρατιωτικές του υπηρεσίες (επεδίωκε το αρματολίκι/τον έλεγχο των Αγράφων) και επιπλέον η εύθραυστη υγεία του τον ανάγκαζε να απέχει συχνά από τα πεδία των μαχών. Ήλθε σε οξύτατη αντίθεση με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και έτσι, σχεδόν αναγκαστικά, την περίοδο των εμφυλίων προσεταιρίσθηκε τον Ιωάννη Κωλέττη. Ο Καραϊσκάκης μεσουράνησε κατά την περίοδο 1826-1827, όταν ανέλαβε την αρχιστρατηγία της Ρούμελης. Υπήρξε, σύμφωνα με παραδοχή του ίδιου του ικανού Τούρκου στρατιωτικού, ο μοναδικός αντάξιος Έλληνας αντίπαλος του Κιουταχή, τις δυνάμεις του οποίου νίκησε σε αρκετές μάχες (6 και 8 Αυγούστου 1826 στο Χαϊδάρι, 4 Μαρτίου 1827 στο Κερατσίνι). Ωστόσο, η μεγαλύτερη νίκη του Καραϊσκάκη σημειώθηκε στην Αράχωβα στις 24 Νοεμβρίου 1826: θεωρείται ισάξια με αυτήν στα Δερβενάκια, αφού απέκοψε τον ανεφοδιασμό των δυνάμεων του Κιουταχή που πολιορκούσαν την Ακρόπολη.
Ο Καραϊσκάκης στάθηκε για τη Ρούμελη ό,τι ο Κολοκοτρώνης για τον Μοριά. Ο θάνατός του, πιθανότατα από προδοτικό ελληνικό βόλι, σε εχθροπραξία στο Φάληρο στις 23 Απριλίου 1827, όχι μόνο αφαίρεσε την τελική νίκη από τους Έλληνες στις επιχειρήσεις γύρω από την Αθήνα (την επομένη ο Κιουταχής νίκησε τις χωρίς ηθικό ελληνικές δυνάμεις στη μάχη του Αναλάτου), αλλά αποστέρησε και μια σημαντική ηγετική προσωπικότητα από την ελεύθερη Ελλάδα. Την ανυπότακτη, «αγαπησιάρικη» και κάπου αντιφατική μορφή του λάτρεψε ο ελληνισμός. Ενέπνευσε, μεταξύ άλλων, τους ποιητές Κωστή Παλαμά και Γεώργιο Δροσίνη, όπως και τον τραγουδοποιό Διονύση Σαββόπουλο.
Σε πτυχές της δράσης του Καραϊσκάκη οπωσδήποτε θα επανέλθουμε. Προσώρας, ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης παραπέμπεται στο πρόσφατο βιβλίο του Διον. Τζάκη, Η μεταστροφή του Καραϊσκάκη. Από τον κλεφταρματολό στον επαναστάτη, εκδ. ΕΑΠ, 2021.