Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Οι «καλένδες», κατά το ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν οι πέντε ή επτά πρώτες ημέρες κάθε μήνα, περίοδος ανάλογη με τη νουμηνία (=νεομηνία) του ελληνικού συστήματος μετρήσεως τού χρόνου, τη σημερινή πρωτομηνιά.
Η ονομασία λατ. calendae ( καλένδαι) προέρχεται από τη φράση «calo luna novella» ( δηλαδή «καλώ, ορίζω τη νέα σελήνη»), την οποία εκφωνούσε ανώτατος ιερέας από το Καπιτώλιο, αναγγέλλοντας έτσι την αρχή κάθε μήνα.
Έτσι από τη λέξη «Calo» (= καλώ, ονομάζω) δόθηκε η ονομασία «Καλένδες».
Από αυτές οι σπουδαιότερες ήταν οι καλένδες του Ιανουαρίου(calendae Januariae) επειδή γιορταζόταν και η έλευση του νέου χρόνου.
Κατά τη διάρκεια των Καλενδών αυτών γίνονταν αμοιβαίες επισκέψεις συγγενών και φίλων με ανταλλαγή δώρων των λεγόμενων «strena» (κυρίως μέλι, ξερά σύκα και χουρμάδες) ως και μικρών νομισμάτων. Επίσης πρόσεχαν, στη διάρκεια αυτών, τις εκφράσεις τους και τις κινήσεις τους ώστε να μη αποβούν κακοί οιωνοί στο νέο έτος.
Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία «Καλένδες» ονομάστηκαν οι γιορτές που οργάνωναν οι εθνικοί (ειδωλολάτρες), πολλές των οποίων διατηρήθηκαν και από τους Χριστιανούς.
Όμως το 681μ.Χ. η Στ’ Οικουμενική Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη καταδίκασε τις εορτές αυτές με τον 62ο Κανόνα της όπου ορίζεται: “Τας ούτω καλουμένας Καλάνδας και τα λεγόμενα Βοτά και τα καλούμενα Βρουμάλια και την εν πρώτη του Μαρτίου επιτελουμένην πανήγυριν, καθάπαξ εκ της των πιστών πολιτείας περιαιρεθήναι βουλόμεθα”.
Μπροστά στον κίνδυνο να διακοπεί το έθιμο, οι Χριστιανοί «πιστοί» εισήγαγαν δημοτικά ευχητικά τραγούδια που ταίριαζαν χρονικά με τις θρησκευτικές εορτές και έτσι το έθιμο συνεχίζεται μέχρι σήμερα με την από τότε νέα ονομασία «Κάλαντα».
- Πώς βγήκε η φράση ότι κάτι γράφτηκε στις «ελληνικές καλένδες»;
Τακτικά, στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, συναντάμε τη φράση «στις καλένδες», χωρίς τον προσδιορισμό «ελληνικές» ή «ρωμαϊκές». Π.χ. –Στις «καλένδες» φαίνεται ότι οδηγείται η συζήτηση περί … ή Στις «καλένδες» η αξιοποίηση του πρώην ξενοδοχείου…
Όταν γνωρίζουμε πως ένα θέμα δεν πρόκειται να γίνει ποτέ, τότε λέμε πως γράφτηκε ή παραπέμφθηκε «στις ελληνικές καλένδες».
Όπως εξηγήσαμε παραπάνω, «Καλένδες» έλεγαν οι Ρωμαίοι τις πρώτες ημέρες του κάθε μήνα. Ήταν μάλιστα συνήθεια, κάθε πρώτη του μήνα να πληρώνονται τα χρέη. Επειδή όμως στο ελληνικό ημερολόγιο δεν χρησιμοποιούσαν τον όρο «Καλένδαι», γι’ αυτό η έκφραση «ελληνικαί καλένδαι» σήμαινε ανύπαρκτες ημέρες.
Την έκφραση αυτή χρησιμοποιούσε πολύ συχνά ο Αυτοκράτορας Αύγουστος ,όταν ήθελε να χαρακτηρίσει οφειλέτες που δεν θα πλήρωναν ποτέ τα χρέη τους.
(Πηγές: el.wiktionary.org , διαδίκτυο)