Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Πολλές φράσεις, προερχόμενες από τα δυνατά αφηγηματικά κείμενα των Ευαγγελίων και από την υψηλή ποίηση που χαρακτηρίζει την υμνολογία της Μ. Εβδομάδας, έχουν εντυπωθεί στη μνήμη και έχουν περάσει στη γλώσσα του λαού.
Τέτοιες εκκλησιαστικές φράσεις, με μεταφορική, διευρυμένη ή και παραλλαγμένη, μερικές φορές, σημασία, εμπλούτισαν τη γλώσσα μας και προσέδωσαν κύρος και εκφραστικότητα στον λόγο. Παραθέτουμε ενδεικτικά μερικές:
- «Άρον άρον!»
Η φράση ανάγεται στην Καινή Διαθήκη «άρον-άρον, σταύρωσον αυτόν» ( Ιωάνν. 19, 15), όπου καταγράφεται η προτροπή του όχλου προς τον Πιλάτο να οδηγήσει τον Χριστό στη σταύρωση. Οι Ισραηλίτες δηλαδή έλεγαν «πάρ’ τον, πάρ’ τον και σταύρωσέ τον» και όχι «γρήγορα, γρήγορα σταύρωσέ τον».
Σήμερα λέγεται με επιρρηματική σημασία, για κάτι που γίνεται πολύ γρήγορα, βιαστικά, εσπευσμένα, πολύ αγχωτικά.
- «Νίπτω τας χείρας μου»
Ρήση τού Πόντιου Πιλάτου, Ρωμαίου επιτρόπου στην Ιουδαία, όταν οι Εβραίοι του παρέδωσαν τον Ιησού και εκείνος αρνήθηκε να πάρει την ευθύνη της κρίσης.
Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (27.24): «…ἰδὼν δὲ ὁ Πιλᾶτος ὅτι οὐδὲν ὠφελεῖ ἀλλὰ μᾶλλον θόρυβος γίνεται, λαβὼν ὕδωρ ἀπενίψατο τὰς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου, λέγων, Ἀθῷός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τούτου· ὑμεῖς ὄψεσθε».
Σημαίνει αποποιούμαι κάθε ευθύνη για τις συνέπειες μιας απόφασης, σηκώνω τα χέρια ψηλά, παραιτούμαι.
Επίσης, λέγεται σε περιπτώσεις αντιπαράθεσης του Καλού με το Κακό ενώπιον μιας εξουσίας που αδιαφορεί από δειλία ή εθελοτυφλεί και δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για ό,τι πρόκειται να συμβεί.
- «Μή μου ἅπτου»
Η ελληνιστική φράση «μη μου άπτου» (=μη με αγγίζεις) προέρχεται από τα λόγια που είπε ο Ιησούς στη Μαρία τη Μαγδαληνή, όταν εμφανίστηκε μπροστά της μετά την Ανάσταση.
«Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· μή μου ἅπτου· οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν Πατέρα μου» (Ιω. Κ΄, 17) (Λέγει σε αυτήν ο Ιησούς· μη με αγγίζεις· διότι δεν ανέβηκα ακόμη προς τον Πατέρα μου).
Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση (ως άκλιτο επίθετο) για να χαρακτηρίσουμε κάποιον που είναι υπερβολικά ευαίσθητος, λεπτεπίλεπτος ή μυγιάγγιχτος, που δεν αντέχει ταλαιπωρίες, δεν ανέχεται προσβολές, που με το παραμικρό μπορεί να πάθει κακό, να πειραχτεί κ.λπ.: Παράδειγμα: «Είναι τόσο μη μου άπτου, που δεν ανέχεται την παραμικρή παρατήρηση».
- «Ανάστα ο Κύριος»
Στην πρωινή λειτουργία του Μ. Σαββάτου (Ψαλμός πα΄ 8) ακούγεται ο προχριστιανικός στίχος: «Ανάστα, ὁ Θεός, κρίνων τὴν γῆν, ὅτι σὺ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι» που προαναγγέλλει την Ανάσταση. Τότε – κατά παράδοση – σημαίνουν δυνατά οι καμπάνες, οι ιερείς χτυπούν διάφορα αντικείμενα ή την κεντρική πύλη, συμβολίζοντας «την θλάσιν των πυλών του Άδη», ενώ οι πιστοί υποδέχονται την πρώτη Ανάσταση θορυβώντας ιδιαίτερα.
Το «ανάστα» συνδέθηκε παρετυμολογικά με την αναστάτωση, ενώ στην Αγία Γραφή αναφέρεται στην Ανάσταση.
Φράση που λέγεται για μεγάλο θόρυβο, αναταραχή, φασαρία, αναστάτωση, σάλο, ανακατωσούρα.
(Η λαϊκή έκφραση αντικατέστησε το «Θεός» με το «Κύριος»).
Πολλά θορυβώδη έθιμα σ’ όλην την Ελλάδα συνδέονται με αυτήν τη φράση.
Πηγές:
https://www.greek-language.gr
https://greek_greek.en-academic.com