Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Το χριστιανικό Πάσχα ή κοινώς «Πασχαλιά», ή «Λαμπρή», είναι η μεγαλύτερη εορτή της Ορθοδοξίας. Πώς όμως προέκυψε η ονομασία Πάσχα;
Για εμάς τους Χριστιανούς η λέξη «Πάσχα» σημαίνει, το πέρασμα του Χριστού από τον θάνατο στη ζωή. Λέγεται και αλλιώς «Λαμπρή», ονομασία που προήλθε από τους αναστάσιμους κανόνες της εκκλησίας, οι οποίοι ονομάζουν «Λαμπροφόρο» την ημέρα του Πάσχα και συνιστούν στους πιστούς «Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί». Το Πάσχα, όπως αναφέρει το dogma.gr, στον Ιουδαϊσμό καθιερώθηκε ως ανάμνηση της Εξόδου, που ελευθέρωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία. Μεταγενέστερα υιοθετήθηκε ως εορτασμός από τους Χριστιανούς αναφορικά με τον θυσιαστικό θάνατο και την Aνάσταση του Ιησού Χριστού. Το γεγονός της απελευθέρωσης αυτής συνέβη με μια σειρά θεϊκών προνοιακών παρεμβάσεων, από τις οποίες η σημαντικότερη εκδηλώνεται τη νύχτα κατά την οποία θα εξολοθρεύονταν τα πρωτότοκα των ανθρώπων και των ζώων των Αιγυπτίων, ενώ τα σπίτια των Εβραίων θα προστατεύονταν αφού οι πόρτες τους είχαν σημαδευτεί με το αίμα του αρνιού που είχαν θυσιάσει. O όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό πασ’ά και το εβραϊκό πέσαχ -pesah =διάβαση, πέρασμα(μεταφ. σημασία ξεφεύγω, απαλλάσσω).
Το Πάσχα, είναι η προσπέραση του αγγέλου του Θεού πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, ενώ έπληττε με θάνατο τα πρωτότοκα αγόρια των σπιτιών των Αιγυπτίων. Σύμφωνα δε με τις Εβραϊκές Γραφές, το Πάσχα αποτελούσε ανάμνηση της εξόδου από την δουλεία της Αιγύπτου υπό την ηγεσία του Μωυσή μέσω θεϊκής παρέμβασης. Το Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή εορτή. Εορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα Αβίβ (που ονομάστηκε Νισάν μετά την Βαβυλωνιακή εξορία) με προσφορά στο νεαρού ζώου, χρονιάρικου, για να ευλογηθεί από το Θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο ήταν αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές (Εξ. 12:3-6), δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλο του (Έξ. 12:46, Αρ. 9:12) ενώ το αίμα του ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού (Εξ. 12:7,22). Οι μετέχοντες στο δείπνο ήταν ντυμένοι, έτοιμοι για ταξίδι (Έξ. 12:8-11). Αυτά τα στοιχεία νομαδικής, οικογενειακής ζωής μας δείχνουν μια πολύ παλαιότερη προέλευση του Πάσχα, που θα μπορούσε να είναι η θυσία που ζήτησαν οι Ισραηλίτες από τον Φαραώ να πάνε να γιορτάσουν στην έρημο (Έξ. 3:18, 5:1 εξ). Παρ’ όλα αυτά όμως, η έξοδος από την Αίγυπτο έδωσε στο Πάσχα την οριστική του σημασία.
*****
Η φράση «Xάσαμε τ’ αυγά και τα καλάθια» είναι πασίγνωστη. Τη λέμε για κάποιον που έπαθε ολοκληρωτική καταστροφή ή για κάποιον που τα έχει χάσει και έχει πελαγώσει. Χρησιμοποιείται συχνά, τόσο στην καθημερινή ομιλία όσο και στον δημοσιογραφικό λόγο, ενώ πολύ συχνά ακούγεται σε παραλλαγή: «έχασε τ’ αυγά και τα πασχάλια».
Το 1688 η Αθήνα βίωσε μια καταστροφική έξαρση πανούκλας. Οι νεκροί ήταν χιλιάδες. Όλα τα χωράφια είχαν γίνει νεκροταφεία. Πολλοί Αθηναίοι, για να σωθούν, πήραν τις οικογένειές τους και τράβηξαν σε διάφορα νησιά. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ένας έμπορος αβγών, ο Ιωάννης Ντερτσίνης. Για να μην αφήσει το εμπόρευμά του να χαλάσει, αποφάσισε να πάρει τα αυγά μαζί του.
Έτρεφε την ελπίδα να τα πουλήσει στους νησιώτες που θα συναντούσε. Κατά την διάρκεια όμως του ταξιδιού, Αλγερινοί κουρσάροι επιτέθηκαν στο πλοίο και τους έπιασαν. Όσοι από τους ταξιδιώτες ήταν νέοι και γέροι, κρατήθηκαν αιχμάλωτοι και μεταφέρθηκαν στο Αλγέρι. Τον Ιωάννη Ντερτσίνη, που ήταν γέρος και άρρωστος, τον άφησαν ελεύθερο. Αναγκάστηκε να γυρίσει ξανά πίσω στην Αθήνα.
Φυσικά, πολλοί ενδιαφέρθηκαν να μάθουν για την τύχη των συγγενών τους που ήταν στο πλήρωμα και τον επισκέπτονταν σπίτι του, για να τους πει τα καθέκαστα. Σε μια Αθηναία, που είχε χάσει τον άντρα της και έκλαιγε σπαρακτικά, ο Ιωάννης Ντερτσίνης τής είπε: «Η αφεντιά σου, κλαις για τον άντρα σου. Αμ, τι να πω εγώ ο κακομοίρης, που έχασα τ’ αυγά και τα καλάθια», φράση που χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα με αλλοιωμένη όμως σημασία.
Πηγές:
https://www.sarantakos.com/
https://el.wiktionary.org/
https://www.sarantakos.com/