Γράφει η Ευγενία Γάλλου
Άλλα φρούτα βρίσκονται σχεδόν όλο τον χρόνο στην αγορά, άλλα επί μήνες, άλλα όμως μόνο για λίγες εβδομάδες. Ένα απ’ αυτά τα τελευταία είναι τα βερίκοκα· ακόμα και σήμερα, η εποχή του βερίκοκου είναι μάλλον σύντομη, κάτι εβδομάδες τον Ιούνιο και τον Ιούλιο.
Αλλά, ας δούμε «τι εστί βερίκοκο»: Το βερίκοκο είναι λέξη που έχει περάσει από σαράντα κύματα. Η σημερινή του επιστημονική ονομασία, στα λατινικά, είναι «Prunus armeniaca», δηλαδή «αρμένικο δαμάσκηνο» αλλά δεν είναι ούτε δαμάσκηνο ούτε αρμένικο.
*Οι εγκυκλοπαίδειες λένε πως πατρίδα του ήταν η Κίνα, αλλά είναι γεγονός πως οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι το γνώρισαν (από τις εκστρατείες του Μεγαλέξαντρου ή από τον Λούκουλλο) σαν είδος εισαγόμενο από την Αρμενία κι έτσι τα βερίκοκα τα είπαν «armeniaca= αρμενιακά». Κι επειδή το βερίκοκο ωριμάζει νωρίτερα από άλλα παρόμοια φρούτα σαν το ροδάκινο, το είπαν «praecoquium= πρώιμο». Η λέξη πέρασε και στα ελληνικά και οι δυο ονομασίες συνυπήρξαν για καιρό.
*Στα ελληνικά έχουμε κι άλλες ονομασίες για τα βερίκοκα. Τα λέμε «καϊσιά», που είναι τουρκικό δάνειο (kaysi). Η ρουμάνικη, η βουλγάρικη και η σερβική λέξη για τα βερίκοκα είναι επίσης δάνειο από το kaysi. Στην Κύπρο τα λένε «χρυσόμηλα». Από την ελληνική ονομασία προέρχεται η αραβική «berkuk».
*Ο Ν. Σαραντάκος εικάζει ότι πιθανόν να πρωτοείπε «θα σου δείξω τι εστί βερίκοκο» ένας νοικοκύρης που έπιασε κάποιον να του κλέβει τα βερίκοκα.
*Το slang.gr αναφέρει ότι η φράση έχει συχνά σεξουαλικό υπονοούμενο. Στο “10” του Καραγάτση κάποια κορίτσια συζητούν για το σεξ. “Οι πιο μικρές σώπαιναν τάχα ντροπιασμένες· με την έκφρασή τους όμως άφηναν να εννοηθεί ότι κάτι ήξεραν από βερίκοκο, κι ας προσποιούνταν την πάπια.”
*Περιδιαβάζοντας τα σώματα κειμένων βρίσκουμε κυρίως τη φράση να χρησιμοποιείται ως απειλή σε κάποιον που κοκορεύεται, επισήμανση της δυσκολίας ενός εγχειρήματος, όχι πολύ διαφορετική από την «θα δεις/θα σου δείξω πόσα απίδια βάζει ο σάκος». Άλλωστε, οι δυο σημασίες (απειλή / επισήμανση της ιδιαίτερης δυσκολίας ενός εγχειρήματος) τέμνονται.
Για παράδειγμα, στο μυθιστόρημα «Νύχτες κι αυγές» του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου, υπάρχει κάποιος στρατηγός που ο αδελφός του, βουλευτής όντας, τις έφαγε στη Βουλή από έναν αντίπαλο βουλευτή. Οπότε ο στρατηγός στέλνει τον γιο του αντίπαλου βουλευτή στο μέτωπο λέγοντας: «Πήγαινε να μάθεις τι εστί βερίκοκο και να μάθει και ο πατέρας σου να σηκώνει μαγκούρα». Εδώ είναι και απειλή και επισήμανση της δυσκολίας.
* Οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο παράγουν πολλά βερίκοκα –στη «Βικιπαίδεια» βρίσκουμε πρώτη σε παραγωγή την Τουρκία και την Ελλάδα πέμπτη στον κόσμο.
Πηγές: Ν. Πολίτης, Ν. Σαραντάκος, Γ. Μπαμπινιώτης, Slang.gr.