Ιστορία του Πυργούση μετανάστη της Αμερικής  – H Αδελφότητα Πυργουσίων “Ο Πύργος”                                

Γράφει ο Μιχάλης Κανάριος

Αφιέρωμα του Ηλία Γ. Παντελάρου, για την συμπλήρωση 87 χρόνων από την ίδρυση της Αδελφότητας Πυργουσίων Αμερικής «Ο Πύργος»

1. 1. Το Πυργί στις αρχές του 20ού αιώνα (1900) 

Το Πυργί της Χίου είναι ένα χωριό μεσαιωνικό, με τον πύργο του στο κέντρο, εξ ου και το όνομα του χωριού και του συλλόγου μας στη Νέα Υόρκη, κτισμένο σαν κάστρο με πάνω και κάτω πόρτα. Μέσα σ’ αυτό, γύρω στα 1900, κλεισμένοι οι Πυργούσοι, ζούσαν ειρηνικά, ολιγαρκείς και αυτάρκεις, απομονωμένοι από τον γύρω κόσμο, με την δικιά τους βαριά διάλεκτο, με την χαρακτηριστική τους ενδυμασία, τα δικά τους τραγούδια, τους δικούς τους χορούς, τα δικά τους ήθη και έθιμα και τις δικές τους ιδέες για τον πώς πρέπει να μεγαλώσει κανείς, ποιον να παντρευτεί και γενικά πώς να συμπεριφέρεται γύρω του. 

Με τέτοιες συνήθειες λοιπόν ο Πυργούσης, πώς να τολμήσει να βγει έξω από το χωριό του. Το 1900 η Χίος βρισκόταν ακόμη κάτω από τον τούρκικο ζυγό. Οπότε οι θαρραλέοι νεαροί άνδρες, ως επί το πλείστον ανύπανδροι, αναλαμβάνουν την σκυτάλη της εξόδου. Έχουν ακούσει ότι η Αμερική έχει ανοίξει τις πόρτες της και προσφέρει πολλές δουλειές, πολλά λεφτά και καλύτερες συνθήκες ζωής. Σχεδιάζουν να φύγουν για μερικά χρόνια, να πάνε εκεί να γλυτώσουν από την Τουρκοκρατία και τον στρατό της, να στείλουν λεφτά στους συγγενείς, να ζουν καλύτερα και μετά από μερικά χρόνια να γυρίσουν πίσω πλέον πλούσιοι, να παντρευτούν στο χωριό με την χωριανή τους και να ζήσουν ένα καλύτερο μέλλον στο χωριό.

2. Οι πρώτοι μετανάστες (1900-1920)

Μ’ αυτό το σκεφτικό λοιπόν της επιστροφής, παίρνουν το πλοίο της ξενιτιάς, συνήθως από Πειραιά ή Πάτρα, ή μέσω Ευρώπης και φτάνουν στο Ellis Island της Νέας Υόρκης. Αν πάει κανείς σήμερα στο Ellis Island θα μπορέσει να βρει πάνω από 60 Πυργούσικα ονόματα που έφτασαν εκεί από το 1905 μέχρι το 1922(το πλείστο γύρω στο 1910) και ηλικίας από 15 έως 48 χρονών, (το πλείστο από 20 έως 30 ετών). Ονόματα, που θα δει κανείς, είναι κατά αλφαβητική σειρά: Βασίλης,Βαττές (ή Καβδέλης), Βολάκης, Γαλανός, Γιαννακής, Γιαννίρης, Γιωργαλάς, Γκλώτσος, Δημητρός, Δημητράκης, Θεοτόκας, Καλαμάρης, Καμπάς, Καπετάνος,Καρούσης, Κολόμβος, Κολυκάς,Κορδάς, Κούτελος, Κουτουβός, Λαγούδης, Λάσπης, Λιώδας, Μεργές, Μιτοδάς, Μούχλας, Μπατάς, Μπενέτος, Μπιλαρίκης, Νικολαίδης, Παντελάρος, Παπανικόλας, Παπαδόπουλος, Πιτσόλης, Σιδωράκης, Tσικής, Ψύλλος κ.ά.

Από το Ellis Island, οι Πυργούσοι σκορπίζονται στην ηπειρωτική Αμερική μέχρι το Pittsburgh και το Σικάγο. Το Σικάγο ήταν τότε ένας μεγάλος σταθμός Ελλήνων μεταναστών, και ευρίσκονται ακόμη σήμερα εκεί, λίγοι Πυργούσοι. Αλλά οι πιο πολλοί παραμένουν στην μητροπολιτική Νέα Υόρκη, κοντά στην είσοδο, για να μπορούν να πάρουν και το δρόμο της επιστροφής, αν τυχόν δεν τους αρέσει. Μετά την απελευθέρωση της Χίου από τον Τουρκικό ζυγό, το 1912, όσοι είχαν έλθει μέχρι τότε, άρχισαν να σκέφτονται για την παλιννόστηση. Έτσι βλέπομε πολλούς να επιστρέφουν και να παντρεύονται στο χωριό ως επί το πλείστο με συνοικέσιο, όπως ήταν το αρχικό όνειρο.

3. Η Πυργούσικια παροικία στη Νέα Υόρκη – Η Αδελφότητα «Ο Πύργος» (1920-1940)

Αρκετά παραδείγματα υπάρχουν όπως το ανωτέρω. Εντούτοις μερικοί πρώτοι Πυργούσοι έκαναν οικογένεια με Πυργούσoυς και παρέμειναν στη Νέα Υόρκη μετά τον Παγκόσμιο πόλεμο, το 1919. Και ενώ η ζωή τους καλυτέρευε, όλο και πιο δύσκολη έβλεπαν την επιστροφή. Οπότε αποφάσισαν αντί να στέλνουν τα λεφτά στην Ελλάδα, να επενδύουν εδώ στην Αμερική και να γίνονται μικροπωλητές στους δρόμους, να ανοίγουν παντοπωλεία και εστιατόρια, να αναλαμβάνουν επισκευές σε σπίτια και να αγοράζουν κτήρια. Όσο για τις γυναίκες, αυτές άρχισαν να ασχολούνται με την ραφτική σε εργοστάσια ενδυμάτων και γουναρικών στο Μανχάταν. 

Επίσης άρχισαν να οργανώνονται σαν κοινωνία. Έτσι γύρω στο 1935, περί τις 35 οικογένειες από το Πυργί, αποφασίζουν να ιδρύσουν την Αδελφότητα «Ο Πύργος» στη Νέα Υόρκη. Πρωτεργάτες ιδρυτές αυτού του συλλόγου ήταν κατ’ αλφαβητική σειρά οι Πυργούσοι: Καβδέλης, Καμπάς, Καρούσης, Κορδάς, Κολυκάς, Λιώδας, Μούχλας, Μπενέτος, Σιδωράκης, κ.ά. Ο σύλλογος συγκαταλέγεται μεταξύ των πρωτο-ιδρυθέντων ελληνικών συλλόγων στην Αμερική. Είναι ο

μοναδικός σύλλογος Πυργουσίων εκτός Ελλάδος. Ήταν το κύριο ιδρυτικό μέλος της Χιακής Ομοσπονδίας Νέας Υόρκης και μέλος των Ηνωμένων Χιακών Σωματείων Αμερικής. Σκοπός των ιδρυτών ήταν ο σύλλογος να τους φέρνει κοντά, να τους κρατά δεμένους να μη χαθούν σ’ αυτή την απέραντη αυτοκρατορία, να διατηρούν μαζί τα ήθη τους, τα έθιμά τους και τις γιορτές τους, να παίζουν το χαρτάκι τους, όπως στο καφενείο του χωριού, να οργανώνουν χορούς, να πηγαίνουν εκδρομές και όταν το χωριό χρειάζεται βοήθεια, όλοι μαζί να προσφέρουν τον οβολό τους για να βοηθήσουν. Στην αρχή συναντιόταν κάθε μήνα στα σπίτια τους. Εκεί έλεγαν τα νέα του χωριού από την αλληλογραφία που είχαν και κρατούσαν τους δεσμούς τους σφιχτούς και συμπαραστεκόταν ο ένας τον άλλο. 

4. Το δεύτερο κύμα μετανάστευσης -Η ζωή των λαθραίων ναυτικών (1940-1960)

Το 1940 αρχίζει η κατοχή στην Ελλάδα. Οπότε όποιος γύρισε πίσω στην Ελλάδα, γύρισε, και όποιος έμεινε εδώ, έμεινε. Η μετακίνηση δεν ήταν πλέον εύκολη και παράλληλα η Αμερική από το 1920 άφηνε να μπαίνουν μετανάστες μόνο κατόπιν προσκλήσεως. Αυτοί που ήταν νέοι εδώ, υπηρετήσαν τον Αμερικανικό Στρατό στον Παγκόσμιο πόλεμο, όπως Μούχλας, Γιαννακής κ.ά. οι οποίοι έλαβαν μέρος στην απόβαση της Νορμανδίας. Στη κατοχή το βιοτικό επίπεδο στο χωριό κατέβηκε πάλι πολύ χαμηλά.

Αντίθετα όσοι έμειναν στην Αμερική εξακολούθησαν να ζουν άνετα. Οπότε οι εναπομείναντες νέοι στο χωριό βλέπουν την πρόοδο των εν Αμερική μεταναστών και έτσι μετά τον Παγκόσμιο πόλεμο, το 1945, δημιουργείται ένα δεύτερο κύμα μετανάστευσης από τον τόπο μας. 

Η Αμερική ανοίγει τις πόρτες της σε αυτούς που έχουν συγγενείς στην Αμερική, ή έχουν ειδικότητα εργασίας .Έτσι αρχίζουν οι εδώ να προσκαλούν τους συγγενείς των από το Πυργί, για να έλθουν και αυτοί να ζήσουν καλύτερη ζωή. Δημιουργείται ένας ζήλος τότε, ποιος να πρωτοέλθει. Όσοι όμως δεν έχουν συγγενείς, ή ειδικότητα, είναι δύσκολο να μεταναστεύσουν. Οπότε μετά το 1950, οι θαρραλέοι νεαροί άνδρες παίρνουν πάλι την σκυτάλη στο χέρι. Λίγοι είναι οι Πυργούσoι που έγιναν επαγγελματίες ναυτικοί, όπως στη βόρεια Χίο, καθότι η οικονομία στο Πυργί με την μαστίχα το χωριό ευημερούσε.  

Εν τούτοις εξ αιτίας της Αμερικής, πολλοί γίνονται δήθεν ναυτικοί, όχι για να εργαστούν στην θάλασσα, αλλά για να βγούνε στην Αμερική με την πρώτη προσέγγιση του πλοίου τους εκεί.

Βγαίνουν λαθραία, και με την άφιξή τους φτάνουν στη μητροπολιτική Νέα Υόρκη, όπου ήταν η Πυργούσικια παροικία. Εκεί συναντούν τους γνωστούς τους, οι οποίοι τους δίνουν δουλειά, τους βρίσκουν σπίτι να μείνουν και τους κρύβουν από τις μεταναστευτικές Αρχές.

5. Οι μύθοι για την ζωή στην Αμερική (1960-1980)

Την δεκαετία του ‘70-‘80, αρχίζει και βελτιώνεται κάπως η ζωή στην Ελλάδα, αρχίζεις να ακούς γνώμες, αντίθετες με αυτές που άκουγες μέχρι τώρα για την Αμερική. Ότι δηλαδή, η ζωή της Αμερικής είναι πολύ δύσκολη, ο κόσμος υποφέρει και φοβάται να κυκλοφορεί στους δρόμους γιατί η εγκληματικότητα είναι μεγάλη. Σε σημείο μάλιστα που να σου δημιουργούνται πολύ άσχημες εντυπώσεις για την Αμερική. 

Εν μέρει το ανωτέρω ήταν αληθές για τους λαθραίους που έμεναν σε άσχημες γειτονιές, με άσχημες συνθήκες.

Δεν θα ξεχάσω την ιστορία ενός Πυργούση φοιτητή. Λίγοι ήταν αυτοί που ήλθαν από το χωριό για σπουδές. Οι περισσότεροι πήγαιναν τότε Ιταλία που ήταν πιο οικονομικά και πιο κοντά στην Ελλάδα. Αυτός ήλθε, εξ αιτίας του ότι εδώ υπήρχαν τα καλύτερα πανεπιστήμια για τις σπουδές τους. Αλλά λόγω αυτών που είχε ακούσει, δεν ήθελε καν να σκέπτεται ότι θα μείνει αυτήν την χώρα μόνιμα. Έφθασε στη Νέα Υόρκη, μια μέρα του Γενάρη του 1976, με κακοκαιρία και πολύ χιόνι. Φιλοξενήθηκε από τα ξαδέλφια του την πρώτη βραδιά. Την νύχτα που κοιμότανε άκουγε έναν εκκωφαντικό θόρυβο κάθε 10 λεπτά σαν να περνούσαν μπουλντόζες ή τανκς του στρατού έξω από το σπίτι. Το πρωί που ξύπνησε ρωτά τον ξάδελφό του και του λέει: Στεφανή, από πού ήταν αυτός ο θόρυβος την νύχτα, κυκλοφορούν περιπολικά ή  τανκς της αστυνομίας για ασφάλεια;

Δεν αστειευότανε.

Όχι, του λέει ο Στεφανής. Είναι τα αεροπλάνα του αεροδρομίου που περνούν πάνω από το σπίτι, όταν έχει κακοκαιρία. Να φανταστείς, στα τανκς πήγε το μυαλό του με τα κουτσομπολιά του χωριού για μεγάλη εγκληματικότητα στη Νέα Υόρκη. Ίσως βέβαια ήταν και επηρεασμένος από τα τανκς της χούντας στην Αθήνα, απ’ όπου ήλθε. 

6. Η αλήθεια για την ζωή στην Αμερική (1980-2000) 

Ο Πυργούσης φοιτητής που προανάφερα, με τους πρώτους μήνες της παραμονής του εδώ, άρχισε να διαμορφώνει διαφορετική γνώμη για την ζωή στην Αμερική. Εδώ βρήκε τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο, εργασίες άνετες για μορφωμένους, χωρίς το άγχος μην σου πάρει την θέση ο συνάδελφος, ανέσεις, διασκεδάσεις κλπ. «Πλούσια τα ελέη Σου» όπου γυρίσεις να δεις. Πελώρια αυτοκίνητα, αγύριστα πολυκαταστήματα, ατέλειωτοι δρόμοι χωρίς φανάρια, όχι γιατί δεν υπήρχαν φανάρια, αλλά γιατί δεν χρειαζότανε στους express δρόμους χωρίς διασταυρώσεις που μόλις εμφανίσθηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα το 2004. Γενικά, πλούσια χώρα, ευλογημένη, με άφθονο φυσικό πλούτο. 

7. Η σημερινή ζωή των Πυργούσων (2000-2010) 
   Σήμερα οι Πυργούσοι της Νέας Υόρκης αριθμούν πάνω από 160 οικογένειες, ή περί τα 500 άτομα, μόνιμα πλέον εγκατεστημένα στην μητροπολιτική Νέα Υόρκη. Αποτελούν μια παροικία Πυργούσων στην Νέα Υόρκη, τρίτη σε πληθυσμό μετά το χωριό και την παροικία της Αθήνας. Πολλοί της πρώτης γενιάς έχουν ήδη παραδώσει τα σκήπτρα στα παιδιά τους, ή στα εγγόνια τους τα οποία τώρα είναι σε πολύ καλύτερη θέση καθότι απολαμβάνουν  τους καρπούς της οικογένειας. Παράλληλα ως επί το πλείστο οι οικογένειες σήμερα δίνουν προτεραιότητα στην πανεπιστημιακή μόρφωση των παιδιών τους και αφήνουν σε δεύτερη μοίρα τις επιχειρήσεις των. Ο Άγιος Δημήτριος της Αστόριας ήταν η μεγαλύτερη Ελληνική κοινότητα, αλλά τελευταία έχει αντικατασταθεί από τον Άγιο Νικόλαο του Flushing, προάστιο της Νέας Υόρκης με καλύτερα σπίτια. Μάλιστα πολλοί αγοράζουν και εξοχικό σπίτι συνήθως έξω στο Long Island. Τα νέα σπίτια αρχίζουν να μην έχουν τη 2η κουζίνα του υπογείου που συνήθιζε η πρώτη γενιά. Βλέπεις είχαν την κουζίνα κανονικά στο ισόγειο, αλλά έπρεπε να έχουν και δεύτερη κουζίνα και καθιστικό στο υπόγειο σαν να είχαν κολλήσει στα υπόγεια από την εποχή που ήλθαν εδώ. Τα σαλόνια και την κουζίνα του ισογείου δεν τα άνοιγαν. Ήταν όπως το καλό σπίτι του χωριού για τους επισκέπτες. Τα έπιπλα του σαλονιού έμοιαζαν με αυτά βασιλικών ανακτόρων με χρυσές μπογιές και σκαλίσματα. Οι καναπέδες ήταν καλυμμένοι με πλαστικό για να μην φθείρονται και βασικά δεν μπορούσες να κάτσεις γιατί γλιστρούσες. Όλα αυτά σταμάτησαν πλέον να υπάρχουν εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. 

Οι συνήθειες έχουν επηρεαστεί από το αμερικάνικο περιβάλλον. Οι ονομαστικές γιορτές του χωριού έχουν αντικατασταθεί με γιορτές γενεθλίων. Έχουν δημιουργηθεί γιορτές για τα 16α γενέθλια των κοριτσιών, πάρτι με παιδικά δώρα για τις έγκυες γυναίκες προτού καν γεννήσουν το παιδί και πάρτι με δώρα για τις νύφες προτού καν γίνουν νύφες κ.ά. Οι διασκεδάσεις πλέον γίνονται σε ωραία ακριβά και παραλιακά κέντρα. Τα ελληνικά παραδοσιακά κέντρα Crystal Palace και Astoria Manor στην Αστόρια, έχουν παραδοθεί τώρα σε νέους μετανάστες από άλλες χώρες. Ο εκκλησιασμός, ιδίως όταν έχεις μικρά παιδιά, γίνεται κανόνας κάθε Κυριακή και όχι δυο φορές τον χρόνο, όπως στην Ελλάδα. αυτό τον τρόπο γνωρίζονται περισσότερο με άλλους Έλληνες. Οι μεγάλοι συμμετέχουν και στην Επιτροπή της εκκλησίας, οι οποίες χτίζονται με δωρεές μελών και συντηρούνται και λειτουργούν με συνδρομές. Τα παιδιά πάνε σε ελληνικά σχολεία, αν όχι σε ημερήσια, οπωσδήποτε σε απογευματινά, που λειτουργούν σε όλες τις εκκλησίες. 

8. Οι προσφορές του Πυργούση μετανάστη (1900-2020)  

Η ομογένεια έχει προσφέρει πολλά στην γενέτειρα είτε σαν σύλλογος, είτε μεμονωμένα. Πολλές είναι οι δωρεές που έκαναν προς την κοινότητα, το σχολείο, τις εκκλησίες και το μοναστήρι του χωριού. Κατωτέρω είναι μερικές από αυτές σε χρονολογική σειρά που έγιναν ως επί το πλείστον τα χρόνια που υπήρχε μεγάλη ανέχεια στο χωριό και τις χρειαζότανε γιατί η βοήθεια του κράτους ήταν υποτυπώδης. Να αναφέρω ότι σήμερα το βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα έχει γίνει εφάμιλλο με αυτό της Αμερικής. 

1. Κατ΄ αρχάς οι περισσότεροι άφησαν όλη την περιουσία τους να την εκμεταλλεύονται οι συγγενείς στο χωριό και τους έστελναν πίσω χρήματα, ρούχα, σακιά αλεύρι, ή ζάχαρη κ.ά. πριν και μετά την κατοχή. Τα μόνα ρούχα που είχαν στο χωριό, ήταν αυτά που ύφαιναν στον αργαλειό από δική τους παραγωγή βαμβακιού. Παρά το ότι το χωριό δεν υπέφερε στην κατοχή όπως τα βόρεια χωριά της Χίου, καθότι ήταν αυτάρκες, εν τούτοις υπήρξαν περιπτώσεις που λόγω ασιτίας, τα παιδιά δεν ψήλωσαν, ή και πέθαιναν. Η βοήθεια αυτή επομένως ήταν σωτήρια σε πολλές περιπτώσεις.  
2. Την δεκαετία του 1950 χρηματοδότησαν, σαν σύλλογος, την πρώτη ύδρευση του χωριού. Μέχρι τότε έπρεπε οι νοικοκυρές να πηγαίνουν να πλένουν τα ρούχα τους έξω από το χωριό σε χωριοπήγαδα όπως το Πυργούσικο, ή αυτό της Φάμπρικας ή στην Πηγή που έγινε μετά υδραγωγείο. Επίσης έφερναν το πόσιμο νερό σπίτι, με τη στάμνα στον ώμο.  

3. Χρηματοδότησαν, σαν σύλλογος, να τσιμεντοστρωθούν οι δρόμοι μέσα στο χωριό. Τότε, όταν έβρεχε, οι υδρορροές των σπιτιών έτρεχαν μέσα στους δρόμους και ο κόσμος περπατούσε ξυπόλυτος μέσα στις λάσπες και την παγωνιά. 

4. Όσο για την άνετη κυκλοφορία τα βράδια, μέσα στο χωριό, φρόντισαν σαν σύλλογος να ηλεκτροφωτίσουν τους δρόμους, οπότε ο κόσμος να μπορεί να κυκλοφορεί και να μην «πηγαίνει για ύπνο με τις κότες», τρόπος του λέγειν, πράγμα που συνηθιζόταν εκείνα τα χρόνια λόγω ελλείψεως νυχτερινού φωτισμού.
5. Χρηματοδότησαν, σαν σύλλογος, να γίνει η διάνοιξη του δρόμου προς τον Εμπορειό. Μέχρι τότε υπήρχε μόνο μονοπάτι για τα ζώα. Έτσι προωθήθηκε η αξιοποίηση αυτής της διεθνούς φήμης παραλίας του Μαύρου Γιαλού.

6. Το ρολόι δωρίθηκε στο καμπαναριό από τον Μιχάλη Κολυκά, την εποχή που ρολόγια δεν υπήρχαν και το λάλημα του πετεινού, ή ο ήλιος, ήταν αυτός που πληροφορούσε την ώρα στον Πυργούση. Το ρολόι κτυπούσε τις ώρες από την κορυφή του καμπαναριού και ακουγότανε μέσα στους δύο κάμπους για να ξέρουν οι γεωργοί την ώρα. Να αναφέρω ότι το ρολόι ανανεώθηκε πρόσφατα από τους κληρονόμους του Κολυκά, Μιχάλη Θεοτοκά και Στέφανο Κοκκολή.

7. Ο Στέφανος Λάσπης έκανε τα λουτρά στο σχολείο την εποχή που ούτε καν τουαλέτες υπήρχαν στα σπίτια του χωριού και κανείς δεν έκανε μπάνιο τον χειμώνα στο σπίτι, παρά το ότι οι αρρώστιες ήταν πολλές.

 8.Την δεκαετία του ‘60 έδινε ο Σύλλογος χρηματικά βραβεία στους αριστούχους μαθητές κάθε τάξης του Δημοτικού σχολείου. Χειρονομία δημιουργίας άμιλλας και παράλληλα ενίσχυσης οικονομικής σ’ αυτούς που το άξιζαν για να’ χουν ζήλο για ανώτερα.

9. Το κοινοτικό γραφείο ανοικοδομήθηκε εκ θεμελίων με μερική χρηματοδότηση από τον Γεώργιο Καπετάνο. 
10. Ο Ανδρέας Δημητρός, από το Σικάγο, ανήγειρε το κοινοτικό ιατρείο σε κοινοτικό χώρο και σε ιδιοκτησία δωρεάς του Ηλία Παντελάρου που με μεγάλωσε. Επίσης ο Δημητρός δώρισε στην Νομαρχία Χίου διάφορα οδοποιητικά μηχανήματα εκ μέρους της ΑΧΕΠΑ του Σικάγο.   

11.Ο αδελφός της γιαγιάς μου Ισίδωρος Καμπάς, υπήρξε μεγάλος ευεργέτης του σχολείου και χρηματοδότησε διάνοιξη κοινοτικού πηγαδιού με υδραγωγείο, την εποχή που, ναι μεν είχε δίκτυο ύδρευσης, αλλά δεν υπήρχε νερό να το τροφοδοτήσει. 

12. Ο Ισίδωρος Παντελάρος την δεκαετία του 60 προσέφερε σχολικό λεωφορείο εξ Αμερικής το οποίον μετέφερε στην Ελλάδα ο Λως δι’     εξόδων του. Σκοπός του λεωφορείου ήταν να μεταφέρει τα παιδιά στο Γυμνάσιο της Καλαμωτής, που μέχρι τότε πήγαιναν με τα ζώα μέσα στην βροχή και το κρύο, με κίνδυνο να τους πάρει το νερό όταν έβρεχε και περνούσαν τον ποταμό της Στενοχώνης. Άσχετα αν το λεωφορείο δεν δούλεψε, ήταν η αφορμή να γίνει δρόμος έξω από τα Αρμόλια γιατί δεν χωρούσε να περάσει το λεωφορείο μέσα, για τον οποίον δρόμο πρωτοστάτησε ο πατέρας μου Γεώργιος Παντελάρος να χρηματοδοτηθεί από το Δημόσιο. Από αυτόν τον δρόμο μπόρεσαν μετά τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ να μεταφέρουν τα παιδιά στη Καλαμωτή μέχρι και σήμερα. 
13. Το πρώτο μνημείο ηρώων χρηματοδοτήθηκε από τον Νικόλαο Σιδωράκη, αδελφό του παππού της συζύγου μου, για να τιμήσει τους Πυργούσoυς που πολέμησαν στον και Παγκόσμιο πόλεμο και στον πόλεμο της Κορέας.
14. Χρηματοδότησαν σαν σύλλογος εν μέρει την αγορά του οικοπέδου του σημερινού σταδίου του χωριού, όπου αργότερα κτίσθηκε το στάδιο δια δωρεάς του Νίκου Λω που εξυπηρετεί σήμερα τις αθλητικές ανάγκες της νεολαίας.  
15. Βάφτισαν, σαν σύλλογος, στην ορθόδοξο πίστη 2 παιδιά από μη χριστιανούς γονείς και έδωσαν οικονομική ενίσχυση και συμπαράσταση σε ασθενείς από την Χίο που ήλθαν στην Αμερική για θεραπεία.  
16. Αν θεωρήσομε ότι ο Νίκος Λως κατοίκησε στην περιοχή του Πυργίου για 50 χρόνια, μπορούμε να πούμε ότι κι αυτός ως Αμερικανός Πυργούσης μετανάστης, υπήρξε ένας μεγάλος ευεργέτης για το Πυργί που εκτός από το στάδιο, χρηματοδότησε το πάρκινγκ και την τσιμεντόστρωση από Εμπορειό σε Μαύρο Γιαλό, επίπλωση του κοινοτικού Γραφείου, ενίσχυση του κέντρου υγείας κ.α.
17. Ο Σταμάτης Σιδεράκης τελευταία χρηματοδότησε για να επισκευάσουν και διακοσμήσουν τον περίβολο της εκκλησίας της Παναγίας. 
18. Ο Ηλίας Σιδεράκης, αδελφός της πεθεράς μου Μαρίας Λαγούδη, χρηματοδότησε την επέκταση της εκκλησίας τα Εισόδια της Θεοτόκου και εξακολουθεί και συντηρεί την εκκλησία. 
19. Η οικογένεια της συζύγου μου Ιωάννη Λαγούδη βοήθησαν στην αποπεράτωση της κοινοτικής αίθουσας στην εκκλησία τα Εισόδια της Θεοτόκου.
20. Ο σύλλογος εξόπλισε με πυροσβεστικές στολές την εθελοντική ομάδα πυροσβεστών του Πυργίου. 
21. Ο Ηλίας Παρθένης αφιέρωσε χρόνο και χρήμα για την ανακαίνιση του Μοναστηριού στο χωριό. 
22. Βασικά οι περισσότεροι συνεχίζομε να φέρνομε λεφτά στο χωριό. Ανοικοδομούμε τα πατρικά μας και περνούμε εκεί τις καλοκαιρινές μας διακοπές, με αυτόν τον τρόπο δίνομε εργασία στους ντόπιους και ενισχύουμε την τοπική οικονομία του χωριού.  
23. Και τέλος, άραγε μπορεί να πει κανείς ότι η μεγαλύτερη προσφορά των Πυργούσων μεταναστών είναι η ανακάλυψη της Αμερικής; Μην ξεχνάτε ότι για τον Χριστόφορο Κολόμβο υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ότι καταγότανε από την Χίο και μάλιστα από το Πυργί. Τις μαρτυρίες αυτές μπορεί να διαβάσει κανείς σήμερα στο βιβλίο της Ruth G. Durlacher-Wolper, ιδρύτρια και διευθύντρια του μουσείου του Νέου Κόσμου της Αμερικής στις Μπαχάμες. Πολλοί συνεχίζουν να προσφέρουν, άλλοι λίγα, άλλοι πολλά και είναι δύσκολο να τα απαριθμήσεις όλα. Αν υπάρξει παράλειψη, ζητώ κατανόηση και συγγνώμη καθότι δεν υπάρχουν γραπτά αρχεία.

24. Το Μέλλον (2010…) 

Από τους εναπομείναντες σήμερα εδώ, λόγω της υψηλής ποιότητας ζωής, έχει αδυνατίσει πλέον η ιδέα της παλιννόστησης. Μαζί με αυτό όμως έχει αδυνατίσει και το Πυργούσικο στοιχείο. Πολλά νέα παιδιά έχουν παντρευτεί Έλληνες, αλλά όχι Πυργούσoυς ή και μη Έλληνες. Εν τω μεταξύ λόγω της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου στην Ελλάδα, οι μετανάστες από το χωριό έχουν σταματήσει να έρχονται μετά το 1980, οπότε η πρώτη γενιά όλο και  λιγοστεύει αν και υπήρξε τελευταία και ένα μικρό κύμα μετανάστευσης εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων της Ελλάδας μετά το 2010. Αποτέλεσμα. Η δύναμη του Συλλόγου μας εδώ να λιγοστεύει. 87 χρόνια έχουν κλείσει φέτος από την ίδρυση του. Το σκαρί του έχει κουραστεί και παλιώσει. Η συντήρησή του δεν επιμελείται όπως παλαιά από τους ιδρυτές του. 

Εξακολουθεί όμως και κάνει την άγονο γραμμή για αυτούς που θέλουν να θυμούνται. Για τους πολλούς πάντως θεωρείται ξεπερασμένο συνήθειο. Ο λόγος είναι ότι οι συναθροίσεις που έκανε παλιά ο Σύλλογος, για να τους φέρει όλους κοντά, έχουν αντικατασταθεί τώρα με τις διάφορες εκδηλώσεις που κάνει η κάθε Πυργούσικια οικογένεια, όπως γάμους, βαφτίσεις, κ.λπ. Επίσης τα ταξίδια τώρα προς το Πυργί, δεν γίνονται όπως γύρω στο 1920 κάθε 10 ή 20 χρόνια, ή γύρω στο 1970 κάθε 2 ή 4 χρόνια. Πολλοί επισκέπτονται το χωριό κάθε χρόνο ή και πιο συχνά, οπότε δεν υφίσταται πλέον η ανάγκη να βρεθείς με Πυργούσoυς στην Αμερική.  Αποτέλεσμα φτάσαμε στο 1978 με διαλυμένο τον σύλλογο και το τμήμα της νεολαίας που με τόσο κόπο είχαν ιδρύσει οι θεμελιωτές του. Ο Πυργούσης φοιτητής, απόφοιτος τώρα του ΜΙΤ, αποφασίζει να μην γυρίσει στην Ελλάδα. Εγκαθίσταται στην Νέα Υόρκη και αναμειγνύεται με τον σύλλογο. Προκηρύσσονται εκλογές στον σύλλογο, αλλά κανένας δεν προσέρχεται και κανένας από τους παλιούς δεν θέλει να βάλει υποψηφιότητα ή έστω να συνεχίσει την θητεία του. Καταλαβαίνει ότι υπάρχουν κάποιες παρεξηγήσεις και εγωισμοί οι οποίοι πρέπει να μπουν στην πάντα και να ανοίξουν οι πόρτες σε καινούρια μέλη. Προτείνει στους ιθύνοντες, να γίνουν εκλογές δια αλληλογραφίας.

Να σταλεί επιστολική ψήφος στην ολομέλεια με προπληρωτέο γραμματόσημο και να ψηφίσει ο καθένας όποιον κρίνει ικανό να ηγηθεί χωρίς να υπάρχουν υποψηφιότητες. Αυτός με τις περισσότερες ψήφους θα ανακηρυχτεί πρόεδρος. Έτσι και έγινε. Η μεγάλη προσέλευση που έγινε την ημέρα της καταμέτρησης των ψήφων στην Χιακή Ομοσπονδία ήταν άνευ προηγουμένου. Αυτό ήταν το έναυσμα της επανεκκίνησης του συλλόγου με συμμετοχή τώρα των μελών του τμήματος της νεολαίας που είχε διαλυθεί και μιας αμάδας αξίων γυναικών. Το τιμόνι του συλλόγου έχει πλέον παραδοθεί στην νεολαία και στις γυναίκες, οι οποίες τα χρόνια εκείνα ούτε καν είχαν δικαίωμα να ασχοληθούν με τα κοινά. Είναι ορισμένες οι οποίες αγαπούν και θέλουν να κρατήσουν τον σύλλογο και ως εκ τούτου τις παραδόσεις μας και την ταυτότητα μας, ιδίως για την νέα γενιά που πρέπει να κρατήσει σχέσεις με το χωριό και να μην απορροφηθεί από την δύνη της ξενομανίας.  

Μήπως όμως όλοι εμείς που αδιαφορούμε κάνομε λάθος; Δένδρο χωρίς ρίζες θα πέσει με την πρώτη καταιγίδα. Δεν πρέπει λοιπόν ν αφήσομε τις ρίζες μας να χαθούν. Πρέπει να τις κρατήσουμε ζωντανές και ο συνδετικός μας κρίκος γι’  αυτό είναι ο σύλλογος που θα μπορέσει να μας κρατά κοντά, να βρισκόμαστε για να γνωρίζονται τα παιδιά μας, να μπορούν να μαθαίνουν τα ήθη και τα έθιμα μας και βασικά την γλώσσα μας. Και ας μην ντρεπόμαστε να μιλάμε Πυργούσικα. Είναι η γλώσσα που την μελετούν στα πανεπιστήμια. Ας μην ντρεπόμαστε να χρησιμοποιούμε τα Πυργούσικα ονόματά μας. Είναι ονόματα ελληνοχριστιανικά της Παλιάς ή Καινής Διαθήκης. Και για να γίνω πιο πειστικός θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε ένα αληθινό περιστατικό. 

 «Όταν το 1980 ταξίδευα Νέα Υόρκη – Βαλτιμόρη με τραίνο, κατά σύμπτωση κάθισα κοντά σε κάποιον με τον οποίον, όταν συστηθήκαμε, είδα ότι είχε ελληνικότατο όνομα και επίθετο. Πήρα λοιπόν το θάρρος και του μίλησα ελληνικά. Μου απαντά, όχι μόνο δεν μιλάω ελληνικά, αλλά ούτε καν είμαι Έλληνας. Μα του λέω, το όνομά σου είναι ελληνικό! Το’ χω ακούσει, μου απαντά, αλλά δεν ξέρω από πού προήλθε, γιατί οι γονείς μου δεν ήταν Έλληνες. Τότε κατάλαβα ότι έτσι χάνεσαι σιγά-σιγά μέσα στο σύνολο και είναι λυπηρό». 

Αντίθετα με το ανωτέρω περιστατικό, στην Ιταλία υπάρχουν ακόμη χωριά όπου μιλούν ελληνικά. Όταν το 2009 βρέθηκα στην Ιταλία με τους Πυργούσoυς της Αθήνας, επισκεφτήκαμε τα ελληνόφωνα νότια χωριά της Ιταλίας. Μας υποδέχθηκαν οι κάτοικοι τον χωριών με χαρές και μας πήγαν να δούμε τα ελληνικά τους σχολεία. Εδώ και 2.700 χρόνια, τον 7ο αιώνα προ Χριστού, Έλληνες ήλθαν και κατοίκησαν σ’ αυτήν την περιοχή τους. Μετά από 10.000 γενιές, αυτοί οι Ιταλοί, παραμένουν ενθουσιασμένοι για την ταυτότητά τους και θέλουν να δυναμώσουν τις ρίζες τους με επαφές με την Ελλάδα. Το στοιχείο που τους κράτησε  κοντά ήταν η γλώσσα. Με τον ίδιο τρόπο κράτησε κοντά, η θρησκεία και η γλώσσα, τους Έλληνες επί τουρκοκρατίας και μπόρεσαν στο τέλος να μην χαθούν, αλλά να κάνουν και πάλι το δικό τους κράτος, που σήμερα λέγεται Ελλάδα. 

Ας κρατήσουμε λοιπόν όσο πιο πολύ μπορούμε την παράδοσή μας για να’ χομε μια ταυτότητα Ελληνική που να μας συνδέει, αν όχι με συχνές επισκέψεις στο χωριό, τουλάχιστον με τον Σύλλογο. Αλλιώς θα χαθούμε και εμείς, όπως τον συνεπιβάτη του τραίνου, και οι απόγονοί μας θα γυρεύουν τις ρίζες τους αλλά δεν θα τις βρίσκουν.  Γι’ αυτούς που έχουν την δυνατότητα να πηγαίνουν στο χωριό συχνά, τι ωραία αίσθηση να πηγαίνεις στο χωριό σου και να γνωρίζεις περί τους χίλιους ανθρώπους! Πολλοί θα το’ θελαν να το’ χουν αυτό. Όπου το πω δεν με πιστεύουν. Μάλιστα όταν πριν χρόνια μάς επισκέφτηκαν στο Πυργί φίλοι, Ελληνο-αμερικανοί τρίτης γενιάς, όταν είδαν ότι όλοι αλληλοχαιρετιόμαστε στην πλατεία, με ρώτησαν: Στην Αμερική δεν ξέρουμε ποιος μένει δίπλα μας και εσύ γνωρίζεις εδώ όλο τον κόσμο; Τους απάντησα ότι στο χωριό, ο ένας γνωρίζει τον άλλο και η χαρά μας είναι να’ λθεις το καλοκαίρι στην πλατεία, να δεις τον κόσμο, να μιλήσεις, να πας στα πανηγύρια να διασκεδάσεις με όλους.

Έτσι θα μπορέσουμε να κρατήσουμε την παράδοσή μας, αλλιώς σε μερικές γενιές θα’ μαστε άγνωστοι μέσα σε άγνωστους.  

Για αυτούς που δεν πάνε συχνά στο χωριό, υπάρχει το πλοίο που λέγεται Αδελφότης Πυργουσίων Αμερικής, που πρέπει να φροντίσουμε την συντήρησή του, για να μπορέσει να μας ταξιδεύει στα πέρατα της γης που ευρισκόμεθα χωρίς να χάνουμε την ταυτότητα μας.  Η συντήρησή του επιβάλλεται από όλους μας για να μεταφέρει στους απογόνους μας, που ίσως απομακρυνθούν από το χωριό, την κουλτούρα μας, τις παραδόσεις μας, την γλώσσα μας και τα έθιμά μας. Είναι χρέος μας προς τα παιδιά μας.  Να ευχηθούμε και στα 100 χρόνια του συλλόγου με υγεία. Παραθέτω πιο κάτω μια πρόσφατη ανακοίνωση του συλλόγου μαζί με τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου στους οποίους αξίζουν συγχαρητήρια που με επικεφαλής την ακούραστη και δραστήρια πρόεδρο Ισιδώρα Κολόμβου προσπαθούν ό,τι καλύτερο για το σύλλογο.

 H Αδελφότητα Πυργουσίων,  «Ο Πύργος»

Στη  συνάντηση του διοικητικού συμβουλίου, συζητήθηκαν διάφορα θέματα και ψηφίστηκαν τα ακόλουθα: 

Λόγω των περιορισμών του κορονοϊού, η ετήσια χοροεσπερίδα μας τώρα θα γίνει στις 12 Νοεμβρίου 2022 κατά την οποίαν θα πρέπει να οργανώσουμε και χορευτικό να παρουσιάσει χορούς. 

Το ετήσιο κόψιμο της βασιλόπιτας δεν θα γίνει λόγω κορονοϊού.

 Η ετήσια εκδρομή μας θα γίνει τον Ιούνιο 2022. 

Η δωρεά μας για την διαμόρφωση του παλιού ηρώου στο Πυργί ακυρώθηκε εξαιτίας της αλλαγής του σχεδίου και της τιμής, τα οποία δεν είχαν εγκριθεί από τον σύλλογο στην αρχική μας δωρεάν. 

Εκλογές θα γίνουν το Μάιο 2022 και για αυτό θα σταλεί ξεχωριστό γράμμα το Μάρτιο ώστε να υποβάλλουν υποψηφιότητα όσοι ενδιαφέρονται για το εκτελεστικό συμβούλιο.

 H Πρόεδρος: Ισιδώρα Κολόμβου 

Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος: Αντώνης Βαγγέλας Αντιπρόεδροι: Γεώργιος Μπατάς, Γιάννης Λαγούδης,  Αγγελική Μεργέ, Γεώργιος Παντελάρος Γενική Γραμματέας : Ισιδώρα Σεράφη 

Βοηθοί Γραμματείς: Στεφανία Λαγούδη, Πηνελόπη Βαγγέλα

Ταμίας: Ρούλα Νύχτα 

Μέλη Διοικητικού Συμβουλίου: Γεράσιμος Μπενέτος ,Άννα Μπιλαρίκη, Ισίδωρος Μπιλαρίκης, Μαρία Ελενή, Ιατρος Παναγιώτης Γλαβάς, Βάσω Γκλώτσου, Νίκος Γκλώτσος, Μαρία Καμπά, Νίκος Καμπάς, Κώστας Λαγούδης, Ηλίας Λαγούδης, Ηλίας Παντελάρος, Ειρήνη Παρθένη, Γιάννης Παρθένης, Βάσω Σιδεράκη, Κώστας Βαττές. 

ΥΓ. Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Μιχάλη Κανάριο για την φιλοξενία του στο σάιτ του, την επεξεργασία του κειμένου μου και για την ανιδιοτελή του εργασία να προσφέρει πληροφόρηση και επιμόρφωση στους αναγνώστες του αφιλοκερδώς. Μπράβο Μιχάλη!. Είσαι αξιέπαινος! 

Copyright : Απαγορεύεται η ανατύπωση, ή μετάφραση, ή οτιδήποτε άλλη χρήση μέρους ή όλου του ανωτέρου κειμένου άνευ της γραπτής άδειας από τον Ηλία Γ. Παντελάρο. Νέα Υόρκη 18 Μαρτίου 2022.