ΒΙΒΛΙΟΤΑΞΙΔΙA ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ
Γράφει και επιμελείται η δρ Αγγελική Μαστρομιχαλάκη, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ… Λίγα λόγια
Τι είναι το ιστορικό μυθιστόρημα;
Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα έργο φαντασίας, στο οποίο γίνεται απόπειρα να μεταφερθούν με ρεαλιστικές λεπτομέρειες και πιστότητα το πνεύμα, οι συμπεριφορές και οι κοινωνικές συνθήκες μιας παρελθούσης ιστορικής περιόδου στο γίγνεσθαι της ιστορικής περιόδου που επέλεξε ο δημιουργός του. Το έργο μπορεί να αναφέρεται σε ιστορικά πρόσωπα ή και να αποτελεί μια μίξη φανταστικών και ιστορικών χαρακτήρων. Μπορεί να εστιάζεται σε ένα και μόνο ιστορικό γεγονός, αλλά συνήθως επικεντρώνεται σε ένα ευρύτερο κύκλο ή κοινωνία παρελθόντων ετών, που επηρέαζε τη ζωή και τη συμπεριφορά των απλών ατόμων.
Κατά τα διεθνή παραδεδεγμένα, η εποχή στην οποία αναφέρεται ένα ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει να απέχει τουλάχιστον πενήντα χρόνια από τότε που το συνέγραψε ο δημιουργός του.
Η ιστορική μυθιστορία μπορεί να επικεντρώνεται σε ιστορικούς ή φανταστικούς χαρακτήρες ατόμων, αλλά κανονικά αντιπροσωπεύει μια σοβαρή και επίπονη προσπάθεια, που βασίζεται σε μια συστηματική έρευνα ή τουλάχιστον σε μια σοβαρή ανάγνωση ιστορικών στοιχείων, για να αναπτυχθεί ένας μύθος μέσα στο ιστορικό παρελθόν, όπως αυτό γίνεται κατανοητό από τους σύγχρονους του συγγραφέα.
Ένα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα ως πρότυπα και κυρίαρχα ιστορικά μυθιστορήματα είναι το «Πόλεμος και Ειρήνη».
Εκτός από την ιστορικότητα του κειμένου του, ο συγγραφέας θα πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά την καθημερινότητα της εποχής του. Π.χ. πώς έτρωγαν, πώς προσφωνούνταν, πού περνούσαν τη μέρα τους – αν υπήρχαν δηλαδή καφενεία, χάνια και άλλοι τόποι συνάντησης και επικοινωνίας.
Είδη του ιστορικού μυθιστορήματος
Για την ανάπτυξη του πεζογραφικού είδους αυτού απαιτούνται: α) η αναγκαία μίξη της δημόσιας και ιδιωτικής δραστηριότητας, β) η αναγκαία μίξη της προσωπικής ψυχολογίας και των απρόσωπων ιστορικών δυνάμεων, και γ) η αναγκαία μίξη των στεγνών ιστορικών γεγονότων με το λογοτεχνικό δράμα.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΕΛΕΝΗ ΔΙΚΑΙΟΥ
Η Ελένη Δικαίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Ιωνία Βόλου. Τελειώνοντας το Λύκειο, ήρθε στην Αθήνα και για αρκετά χρόνια εργάστηκε στις Δημόσιες Σχέσεις του ΟΤΕ. Με τη λογοτεχνία άρχισε να ασχολείται από τα μαθητικά της χρόνια στέλνοντας συνεργασίες στο περιοδικό “Διάπλασις των παίδων”. Το 1991 κάνει την πρώτη της εμφάνιση στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους με το μυθιστόρημα “Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά” (Ακρίτας, 1991, 3η έκδ. από τις Εκδόσεις Πατάκη, 2000), που βραβεύτηκε από την Ένωση Σμυρναίων, έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί στα γαλλικά. Ακολουθούν τρία ακόμα μυθιστορήματά της για μεγάλα παιδιά:
– “Οι θεοί δεν πεθαίνουνε στην Πέλλα”, βραβείο Κέντρου Τέχνης Παιδιού, εκδόσεις Πατάκη, 1993, 11η έκδ. 2001.
– “Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας παρακαλώ;”, έπαινος Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, εκδόσεις Πατάκη, 1994, 13η έκδ. 2001.
– “Αναζητώντας τους χαμένους ήρωες”, τιμητική διάκριση Premio Europeo Pier Paolo Vergerio από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, εκδόσεις Πατάκη, 1996, 5η έκδ. 2001.
Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά για το βιβλίο της “Το μεγάλο ταξίδι του Οδυσσέα”, μια μυθιστορηματική ανάπλαση της “Οδύσσειας” από τη διπλή σειρά (για μικρά και μεγαλύτερα παιδιά) με θέματα από την ελληνική μυθολογία.
Το 2017 ήταν υποψήφια για το βραβείο Άντερσεν.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ:
Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης, εκδ. Πατάκη
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα ξεχωριστό μας πρόσφερε η Ελένη Δικαίου, Μικρασιάτισσα στην καταγωγή για τα Ελληνόπουλα. Το βιβλίο με γλαφυρό τρόπο, με λόγο δομημένο, και περίτεχνη γραφή αναπτύσσει μια σπουδαία ιστορική στιγμή. Προσεγγίζει την ιστορία του Ελληνισμού της Σμύρνης και μπλέκει μέσα στη μυθιστορηματική αφήγηση και τη ζωή των χαρακτήρων που εμπνευσμένα δημιουργεί, ιστορικά γεγονότα βασισμένα σε πηγές, υπαρκτά πρόσωπα. Έχουν περάσει σχεδόν 100 χρόνια από την εποχή που η ιστορία χάραζε τον δρόμο του διωγμού και της προσφυγιάς για τον ελληνισμό από την Μικρά Ασία στην κεντρική Ελλάδα.
Σµύρνη σήµερα, αναφέρει η συγγραφέας. Ένα συνέδριο μεταφραστών τελειώνει τις μέρες του Πάσχα. Στον κήπο της Αγίας Φωτεινής, της µικρής εκκλησίας την οποία έχει παραχωρήσει το ολλανδικό προξενείο για τις θρησκευτικές ανάγκες της ολιγάριθμης ορθόδοξης κοινότητας, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο πριν βγει ο Επιτάφιος. Ένας νεαρός μεταφραστής κι ένας γέρος, μαθητής της παλιάς Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης.
Ο ένας αγωνιά για το χρέος που δεν κατάφερε να ξεπληρώσει, ο άλλος αναλαμβάνει να το ξεπληρώσει αυτός. Μια µαθητική εργασία. Ένα κουρελιασμένο πουκάμισο: “Όχι… Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!” Η αλήθεια που δεν πρέπει να χαθεί.
Δυο ήρωες, ο Ραφαήλ και ο Εμμανουήλ, μάς ταξιδεύουν κι εμάς στην Σμύρνη των αρχών του 20ου αιώνα. Η ολιγόλεπτη τυχαία συνάντηση των δυο αυτών ανθρώπων, θα είναι η αφορμή για να διαβάσουμε τη σχολική εργασία και τις σημειώσεις ενός δωδεκάχρονου μαθητή της Ευαγγελικής Σχολής που επιλέγει να γράψει για την προσωπικότητα του Δεσπότη τους. Ο δωδεκάχρονος μαθητής δεν είναι άλλος από τον Εμμανουήλ που κατέγραψε σε ένα γαλάζιο τετράδιο κι ένα σημειωματάριο, εκτός από τη ζωή του Χρυσοστόμου, και την ιστορία της καταστροφής της Σμύρνης και των προσφύγων.
Η συγγραφέας δημιουργεί τους χαρακτήρες της και τους τοποθετεί σε περιβάλλον ιστορικών προσώπων που παίζουν σημαντικό ρόλο στην πλοκή, αφού είναι αυτά που θα αρχίσουν να δίνουν τις πληροφορίες για την προσωπικότητα και τη ζωή του μητροπολίτη Χρυσοστόμου, στον Εμμανουήλ.
Ο κύριος Ευγένιος Καλαφάτης, ο αδερφός του Δεσπότη, είναι αυτός που ξεκινάει το νήμα της αφήγησης, ξεκινώντας από τη γέννηση του Χρυσοστόμου το 1867 στην Τρίγλια. Τον ακολουθούμε στα μαθητικά του χρόνια, στο εκεί ελληνικό σχολείο και στη συνέχεια στη θεολογική Σχολή της Χάλκης. Τον βλέπουμε να διαπρέπει και να αποφοιτεί αριστεύοντας από εκεί, να χειροτονείται διάκος στη Μυτιλήνη και γρήγορα να ανεβαίνει στην ιεραρχία και ως πρεσβύτερος να αναλαμβάνει στα τριάντα του το αξίωμα του Μεγάλου Πρωτοσύγκελου του Οικουμενικού θρόνου.
Τη σκυτάλη παίρνει ο καβάσης του Δεσπότη ο κυρ- Θωμάς Βούλτσος που εξιστορεί τη ζωή του Χρυσοστόμου ως Μητροπολίτη Δράμας, τις περιπέτειές του, τη συκοφάντησή του, την εξορία του. Μέσα στην αφήγησή του ο κυρ-Θωμάς αναφέρεται σε ένα περιστατικό από την παρουσία του Δεσπότη σε γιορτή στο Παναθηναϊκό στάδιο.
Οι τελευταίες σελίδες του βιβλίου περιγράφουν μέρα με τη μέρα, λεπτό με λεπτό όλη την καταστροφή. Όλα τα γεγονότα τα βιώνουμε μέσα από τα μάτια ενός δωδεκάχρονου παιδιού, που είδε μέσα σε λίγη ώρα να χάνεται όλη του η ζωή, όλα όσα είχε και όλα όσα αγαπούσε. Η διήγηση είναι γρήγορη και τα γεγονότα ραγδαία γραμμένα στις σελίδες του τετραδίου του Εμμανουήλ. Μια εργασία, που ξεκίνησε να περιγράψει την προσωπικότητα του Χρυσοστόμου και κατέληξε να γίνει μαρτυρία της φρίκης και του ολέθρου.
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα που συγκινεί, γιατί έχει τη δύναμη να δίνει στους εφήβους και στους νέους την Ιστορία μέσα από τη Λογοτεχνία, ώστε να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη. Κατάλληλο για παιδιά και εφήβους από 12 ετών μέχρι 112!
Η συγγραφέας προσφέρει τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου για έναν σπουδαίο σκοπό, να ανεγερθεί ναός στη Νέα Ιωνία Βόλου – γενέτειρα της Ε. Δικαίου- στη μνήμη του αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης.
