Γράφει ο Νίκος Κ. Χαβιάρας δ.Φ.
Η Κάσος, το νοτιότερο από τα Δωδεκάνησα, ήταν ένα νησί με σημαντική ναυτική ισχύ κατά την περίοδο της Επανάστασης, το αμέσως επόμενο μετά την περίφημη τρινησία (Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά) και επιπλέον με πολύ επίκαιρη γεωγραφική θέση. Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄, μετά τα τρία πρώτα χρόνια επιτυχιών των Ελλήνων (1821-1823), στις αρχές του 1824 ζήτησε στρατιωτική βοήθεια από τον υποτελή του, βαλή (διοικητή) της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Εκείνος, αφού έλαβε σημαντικά ανταλλάγματα, έστειλε προς βοήθεια της Υψηλής Πύλης στόλο σχεδόν 400 πλοίων (τα 54 πολεμικά) με 17.000 άνδρες, με αρχηγό τον, πιθανότατα θετό, γιο του Ιμπραήμ, 35 ετών τότε. Το πρώτο τμήμα του στόλου αυτού κατευθύνθηκε αρχικά προς την Κρήτη.
Μετά την κατάπνιξη της Επανάστασης στη μεγαλόνησο, στις 27 Μαΐου 1824, ο Αιγυπτιακός στόλος επιτέθηκε στην Κάσο –όπου είχαν καταφύγει και αρκετοί Κρητικοί πολεμιστές- με 45 από τα πλοία του και 4.000 άνδρες υπό τον Χουσεΐν μπέη, αλβανικής καταγωγής. Για δύο ημέρες ο συνεχής κανονιοβολισμός δεν είχε αποτέλεσμα. Στις 29 Μαΐου 25 βάρκες κατάφεραν, με οδηγίες του Κασιώτη προδότη Ζαχαρία, να αποβιβασθούν σε απόκρημνη ακτή του νησιού και έτσι το κατέλαβαν, παρά τη γενναία αντίσταση κατοίκων όπως ο πλοίαρχος Μάρκος Μαλλιαράκης. Ακολούθησε (και στις 30 Μαΐου) γενική σφαγή των ανδρών, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά αιχμαλωτίσθηκαν. Οι ελάχιστοι που γλίτωσαν είχαν καταφύγει σε βουνά και σπηλιές.
Πέρα από την καταστροφή ενός σημαντικού ερείσματος των Ελλήνων στο Αιγαίο (και βάσης για στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Κρήτη), ο αφανισμός της Κάσου κατέδειξε και τις ολέθριες συνέπειες της εμφύλιας διαμάχης που είχε ήδη ξεκινήσει μεταξύ των Ελλήνων. Από τις 17 Μαΐου, καθώς ήδη στις 14 είχαν δεχθεί κανονιοβολισμούς από τουρκικά και αιγυπτιακά πλοία, οι κάτοικοι της Κάσου είχαν ζητήσει «από την Σεβαστήν Διοίκησιν και μητέρα να μας προφθάση βοήθειαν θαλάσσιον (…) αμέσως και χωρίς αναβολήν καιρού», όπως και «μπαρούτια και βόλια». Στην απάντηση που υπογράφει ο πρόεδρος Γεώργιος Κουντουριώτης, τονίζεται ότι δεν υπάρχουν χρήματα και εκφράζεται …απορία για την έλλειψη πολεμοφοδίων στο νησί. Τελικά, βέβαια, οι κυβερνητικοί δεν πρόφθασαν (;) να στείλουν την παραμικρή βοήθεια. Υπό αυτήν τη θεώρηση, η καταστροφή της Κάσου υπήρξε προάγγελος της αντίστοιχης των Ψαρών, η οποία ακολούθησε ούτε ένα μήνα μετά…