Γράφει ο Νίκος Κ. Χαβιάρας δ.Φ.
Τον 7ο αιώνα π.Χ., στον Β΄ Μεσσηνιακό πόλεμο, ο κουτσός ποιητής Τυρταίος με τις ελεγείες και τους παιάνες του είχε εμψυχώσει τους Λακεδαιμονίους και τους οδήγησε έτσι στη νίκη εναντίον των Μεσσηνίων. Ο Παναγιώτης Κάλ(λ)ας, γνωστότερος ως Τσοπανάκος, υπήρξε και επονομάστηκε ο Τυρταίος του Αγώνα του 1821.
Γεννήθηκε στη Δημητσάνα το 1789. Παρουσίαζε εμφανή σωματική μειονεξία, καθώς ήταν πολύ κοντός (παραδίδεται ότι ενήλικος είχε ανάστημα δωδεκάχρονου), καμπούρης, με κοντά και στραβά πόδια, ώστε τα χέρια του σχεδόν να αγγίζουν το έδαφος, και πρόσωπο παιδιού. Η φωνή του ήταν γλυκιά και έμοιαζε με το κελάδημα του πετροκότσυφα, που ο λαός τον αποκαλούσε και τσοπανάκο –αυτή ήταν η επικρατέστερη εκδοχή για το πώς έλαβε το προσωνύμιό του. Αγαπούσε τα γράμματα -ασχέτως αν παρακολούθησε το σχολείο με πολλές διακοπές εξαιτίας της ασθενικής του κράσης-, και ήταν πολύ έξυπνος και προικισμένος με το χάρισμα της στιχουργίας. Στην αρχή τα αυτοσχέδια στιχουργήματα του Τσοπανάκου ήταν σατιρικά, όταν όμως ξεκίνησε η Επανάσταση, καθώς εμπνεόταν από πατριωτικά αισθήματα αλλά δεν μπορούσε να πολεμήσει, συνέθετε πατριωτικούς στίχους. Περιόδευε στο Μοριά, υμνώντας τα κατορθώματα των οπλαρχηγών, μεταφέροντας ειδήσεις και εξυψώνοντας το ηθικό των Ελλήνων, πολεμιστών και αμάχων.
Ύμνησε όλους τους ήρωες του Αγώνα, ωστόσο αγαπούσε και θαύμαζε ιδιαίτερα τον Νικηταρά, τον περίφημο «Τουρκοφάγο». Τραγούδησε γι’ αυτόν: Του Λεωνίδα το σπαθί Νικηταράς θα το φορεί. Τούρκος σαν το ιδεί λιγώνει και το αίμα του παγώνει. Φαίνεται πως τα αισθήματα ήταν αμοιβαία, αφού ο Νικήτας τον είχε υπό την προστασία του. Μετά τη μάχη στα Δερβενάκια, ο Νικηταράς του δώρισε ένα άλογο χωρίς ουρά, και για να τον βοηθήσει στις μετακινήσεις του και, ίσως, για να τον περιπαίξει λίγο. Ο Τσοπανάκος, όντας και πάμπτωχος, του μήνυσε εμμέτρως: Το δώρο σου, Νικηταρά, άλογο χωρίς ουρά. Ή μου στέλνεις και κριθάρι ή σου στέλνω το τομάρι. Ο Νικηταράς αμέσως του έστειλε κριθάρι για να έχει το άλογο τροφή.
Ο θάνατός του ήταν πρόωρος, περίεργος και άδοξος. Το 1825, καβάλα στο άλογο στο δρόμο του για τη Δημητσάνα, βρήκε μια κορομηλιά φορτωμένη με άγουρους καρπούς. Ο Τσοπανάκος καθόταν στο άλογο, άπλωνε τα χέρια, έκοψε κι έφαγε τόσα πολλά κορόμηλα, ώστε πέθανε από δυσπεψία. Πάντως, στο στόμα του λαού ο Τσοπανάκος έγινε θρύλος, ενώ την υστεροφημία του βοήθησε και η έκδοση, το 1838, από τον συντοπίτη του Νικόλαο Παππαδόπουλο των πατριωτικών του στιχουργημάτων.